Raporu pdf formatında okumak için tıklayınız.

Kasım 2024

Giriş

Birleşmiş Milletler (BM), Avrupa Birliği (AB) yayımladıkları çeşitli strateji belgeleri ve raporda gençlerin toplumsal yaşama çok boyutlu olarak katılımının sağlanmasının demokratik bir toplumun güvencesini sağlayacak temel unsurlardan biri olarak ele almaktadır. Bu doğrultuda, eğitim, konut, işsizlik, sağlık, güvenlik, eşitsizlik, yoksulluk gibi birçok sosyo-ekonomik sorunla doğrudan mücadele eden gençlerin siyasete ve sivil topluma katılım ve temsil, kurumlara duyulan güven gibi toplumsal yaşama dair birçok konuda geride kaldığı/bırakıldığı gözlemlenmektedir. Tüm bu sorunlar, gençlerin varolan potansiyelinin sadece bireysel değil toplumsal olarak da boşa harcanmasına ve akabinde çeşitli sosyo-ekonomik ve kültürel dışlanmayı beraberinde getiren bir iklim yaratmaktadır.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)  2023 verilerine göre Türkiye’de 15-24 yaş grubunda bulunan genç nüfus 2023 sonu itibariyle neredeyse 13 Milyon kişiye ulaşmıştır. Bir başka deyişle, Türkiye’de genç nüfus toplam nüfusun %15,1’ini oluşturmaktadır.[1] Bu noktada, yerel yönetimler kentlerde oluşan ekonomik, sosyal, kültürel, siyasi problemlerin çözümünde anahtar konuma sahip olmaları sebebiyle gençlerle ilgili politika ve uygulamaların odağı ve temel paydaşı olma konumunda yer almaktadır. Türkiye’de 2003 yılında yürürlüğe giren 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile kamu mali yönetiminde köklü ve önemli değişiklikler yapılarak yerel düzeyde stratejik planlama anlayışı getirilmiştir ve yerel idarelerin stratejik planlarını hazırlamaları bir yükümlülük olarak tanımlanmıştır. Bu doğrultuda, yerel yönetimlerce beş senelik bir süreyi kapsayacak biçimde hazırlanan ve kamuoyu ile paylaşılan strateji belgelerinin, belediyelerin gençlere yönelik hizmet önceliklerinin gençlerin ihtiyaç ve taleplerine göre belirlenmesi, bunları uygulamaya geçirecek kaynağın öngörülmesi ve kaynakların etkin kullanımının sağlanması gibi konularda yerelden genele bir dönüşüm sağlaması beklenmektedir.

Tüm bu sebeplerden hareketle, “Yerel Yönetimlerde Gençlik Politikalarının İncelenmesi ve Analizi: İzmir Örneği” başlıklı projemizde Momentum Gençlik Ağı Derneği olarak yerel yönetimlerde gençlerin i) kent yaşamında eğitim, konut, işsizlik, sağlık, güvenlik, eşitsizlik, yoksulluk gibi konularda karşılaştıkları sorunları tespit etmeyi; ii) yerel yönetimlerin bu sorunlarla başa çıkılması için geliştirdikleri politikaları ve bu doğrultuda atılan somut adımları söz konusu belediyelerin yayımladıkları ilgili strateji belgeleri, faaliyet raporları ve performans gösterge raporları üzerinden incelemeyi; iii) yerel yönetimlerde gençlik politikalarının izlenmesine dair bir platform/merkezin kurulmasına katkı sağlamayı hedeflemekteyiz. Belirtilen hedefler doğrultusunda yukarıda konu edilen sorunlara dair yapılacak tespit ve analiz projenin kısa ve orta vadedeki hedeflerini oluştururken, söz konusu proje uzun vadede yerelden ulusal seviyede bilgi/veri/tecrübe aktarımını ve gençlere yönelik politikaların izlenmesine ve geliştirilmesine yönelik katkı sunmayı ve son olarak gençlik meselesi şiarıyla hareket edecek bir yerelde gençlik platformunun kurulmasına dair gerekli mekanizmayı oluşturmayı amaçlamaktadır.

BORNOVA

1.     İlçe Belediyesinin Tarihçesi

Bornova’nın tarihi yaklaşık 9 bin yıl öncesine kadar uzanmaktadır. İzmir’in kuzeydoğusunda yer alan Bornova Ege Bölgesinin en eski yerleşim merkezidir. İlk toplulukların günümüzden 8-9 bin yıl önce yerleşmeye başladığı Bornova kurulduğu günden bu yana pek çok uygarlığa (Amazonlar, Hititler, İyonlar, Frigyalılar, Lidyalılar, Persler, Makedonyalılar, Bergama Krallığı ve Romalılar) ev sahipliği yapmış; antik mirası nedeniyle tarih araştırmacılarının ve gezginlerin ilgi odaklarından biri olmuştur. 1071 yılında Malazgirt Zaferi’ni takiben Türkler Bornova’nın yönetimini Emir Çakabey’e vermişlerdir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde verimli bir tarım bölgesi ve bunun yanı sıra yoğun bitki örtüsü nedeniyle bir sayfiye yeri olarak gelişmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılmasından sonra 15 Mayıs 1919’da Yunan işgaline uğrayan Bornova, 9 Eylül 1922’de Mustafa Kemal Atatürk önderliğindeki Türk Ordusu’nun İzmir’e girmesiyle işgalden kurtarılmıştır. 

Bornova ilçesi sanayi, ticaret, eğitim ve lojistik üssü olarak İzmir’in en gelişmiş ilçelerinden biridir. İç ve dış ticarete yönelik sanayi faaliyetleri ana metal, otomotiv, inşaat malzemeleri, meşrubat ve içki, plastik, çimento, gıda ve toprak mamulleri sektörlerinde yoğunlaşmaktadır. İlçenin tarıma dayalı ticaret hacmi kapasitesi oldukça yüksektir. DSİ, Karayolları, Tarım ve Orman, Gıda Kontrol Laboratuvar İzmir İl Müdürlüğü gibi kamu kuruluşlarının il merkezleri Bornova’dır. Ancak sanayiye kıyasla tarım ve hayvancılıktan elde edilen gelirin genel olarak bölge ekonomisi içindeki payının düşük olması Bornova Belediyesini tarımı bölge ekonomisine artı değer olarak kazandırmaya yöneltmiştir. Bornova Belediyesi ilçenin elverişli ve zengin yeraltı ve doğal kaynaklarını tarımsal faaliyetleri artırmak ve çeşitlendirmek için değerlendirmeye çalışmaktadır. İzmir’de sanayi yatırımların artması, üniversitelerin kurulması ve stratejik askeri tesislerin büyümesi nedeniyle Bornova ilçesi yüksek oranda iç göç almaktadır. İstihdam ve eğitim olanakları genel olarak İzmir ilini genç nüfus için çekici bir merkez haline getirirken bu göç dalgası İzmir ilinin en çok konut barındıran ilçesi olarak Bornova’da kentleşme sorunları yaratmaktadır.       

2.     Demografik Görünüm

TÜİK’in 2023 verilerine göre Bornova’nın nüfusu toplam 454.470’tir. İlçe %9,8’lik nüfus oranıyla İzmir’in Buca ve Karabağlar’dan sonra ikinci büyük ilçesidir.[2] Toplam nüfusun cinsiyet kırılımı eşit bir dağılım sergilemektedir: kadın nüfus oranı %51, erkek nüfus oranı ise %49’dur. İlçe İzmir’in genç nüfusu en fazla olan üçüncü ilçesidir. 15-19 yaş arası genç nüfusun sayısı 37.787, 20-24 yaş arası genç nüfusun sayısı 37.302, 25-29 yaş arası genç nüfusun sayısı 33.654’tür. Genç nüfusun ilçe nüfusundaki payının %24 olduğu görülmektedir.

Bornova Belediyesinin personel dağılımı yaş kırılımı ile incelendiğinde 20-30 yaş arası personel sayısı 505 kişilik toplam personel sayısı içinde sadece 2’dir. Orantısal olarak hesaplandığında genç kategorisine dahil olan personel toplam belediye kadrosunun yüzde 1’inden bile azına tekabül etmektedir. Belediye personelinin çoğunluğu 30-60 yaş arası memur, işçi ve sözleşmeli personelden oluşmaktadır. Belediyede memur veya sözleşmeli personel olarak çalışan personelin yaş grubuna göre dağılımı incelendiğinde ise memur statüsünde çalışan 30 yaş altı gencin sayısının toplam 300 kişi içinden sadece 2 (%1); sözleşmeli personel içindeki sayısının ise toplam 48 kişiden 13 kişi (%27) olduğu görülmüştür. Bu oransal dağılım belediye bünyesinde çalışan 30 yaş altı gençlerin geçici ve güvencesiz pozisyonlarda yoğunlaştığını göstermektedir.   

3. Kurumsal Yapı

Bornova Belediyesi ilk olarak Aydın ilinin yerel teşkilatı olarak 1881 yılında kurulmuştur. 1957 yılında ilçe olan Bornova 1980 yılına kadar müstakil bir belediye olarak varlığını sürdürmüş; 1981 yılında İzmir Büyükşehir Belediyesi kurulurken Bornova da büyükşehir belediyesine bağlı ilçe belediyesi konumuna getirilmiştir. Bornova Belediyesine başkanlık eden isimler ve dönemleri sırasıyla şöyledir: İbrahim Raci (1922-1924), Dr. İbrahim Galip (1924-1925), İbrahim Ethem (1925-1928), Fehmi Yeğen (1935-1938), Dr. İsmail Uğurgün (1950-1951), Ecz. Sebati Acun (1951-1957), Hasan Buğra (1957-1958), Mustafa Altay (1958-1960), Alb. Muzaffer Umay (1961), Ali Uslu (1963-1969), Naşit Kılıç (1970-1977), Dr. Sırrı Aydoğan (1977-1980), Mak. Müh. Cengiz Bulut (1984-1989), İnş. Yük. Müh. Ali Sözer (1989-1994), Prof. Dr. Aysel Bayraktar (1994-1999), Mak. Müh. Cengiz Bulut (1999-2004), Aziz Kocaoğlu (2004), Dr. Sırrı Aydoğan (2004-2209), Prof. Dr. Kamil Okyay Sındır (2009-2014), Yük. Mimar Olgun Atila (2014-2019). 2024 yerel seçimlerinde Bornova Belediyesi Başkanlığına Ömer Ekşi seçilmiştir.

Bornova Belediyesi bünyesinde gençlikten sorumlu bir birim bulunmamaktadır. Stratejik Rapor, Faaliyet Raporları, Belediyenin web sitesi, sosyal medya hesapları ve medya taraması üzerinden yapılan incelemeler sonucunda gençleri hedefleyen ve kapsayan faaliyet ve projelerin Kadın ve Aile İşleri Hizmetleri Müdürlüğü, Kültür İşleri Müdürlüğü, Dış İlişkiler Müdürlüğü ve Tarımsal Hizmetler Müdürlüğü tarafından yürütüldüğü görülmektedir.

İhtisas Komisyonları çatısı altında 2020 yılında Bornova Belediye Meclis Üyelerinin oluşturduğu Gençlik ve Spor Komisyonu kurulmuştur. Bu komisyon kuruluş amacı gereği Bornova Belediyesinin gençlerin sorun, ihtiyaç ve talepleri hakkında detaylı inceleme, araştırma ve değerlendirme yaparak belediye meclisine yol gösterici öneriler sunmaktadır. Bu komisyonda Bornova Belediyesi tarafından gençlik ve spor ile ilgili alanlarda gerçekleştirilecek faaliyet, hizmet ve projelerin detaylı değerlendirilmesi yapılmakta, bütçe önerileri sunulmakta ve meclisin karar alma sürecinin hızlandırılması sağlanmaktadır.[3] Ayrıca bu komisyonda her siyasi parti belediye meclisi üyesinin yer alması da farklı siyasi temsiliyet, öncelik ve görüşlerin yansıtılmasına imkân sağlamaktadır.[4]        

4.     Gençlik Merkezleri

Bornova Belediyesi Gençlik Merkezi (BELGEM) Bornova’da yaşayan ya da üniversite eğitimi için ilçeye gelen ve ihtiyaç sahibi olduğu tespit edilen gençlerin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla açılmıştır. BELGEM gençler tarafından kurulan veya idare edilen dernek, inisiyatif ve platformlara toplantıları ve etkinlikleri için fiziksel alan ve teknolojik ekipmana erişim imkânı sunmaktadır. Özellikle üniversitelerde sosyal ve kültürel etkinliklerin sınırlandırılmasına karşı öğrenci topluluklarına öğrencilerin sosyal, kültürel, akademik ya da sportif faaliyetlerine alan sağlayarak kendilerini geliştirmelerine destek olunması önemlidir. BELGEM’de düzenlenen faaliyetler gençlere eğitimde fırsat eşitliği yaratmayı; gençlerin kişisel gelişimlerine destek olmayı ve gençlerde sosyal sorumluluk, dayanışma ve siyasi farkındalık geliştirmeyi hedeflemektedir. Örnekler arasında eğitim atölyeleri, kurs merkezleri; sergi, turnuva, film izleme atölyeleri; doğa ve çevre koruma, iklim krizi ve toplumsal cinsiyet eşitliği hakkında farkındalık artırma faaliyetleri; sivil inisiyatifler, üniversite öğrenci toplulukları ve esnaf ile yürütülen çeşitli projeler sayesinde ihtiyaç sahibi öğrencilere gıda yardımı, engelli çocuklar ile etkinlikler, sokak hayvanlarını koruma faaliyetleri, kitap bağışı; seçim ve siyasal haklar hakkında bilgilendirme sayılabilir. Gençleri özellikle sosyal dayanışma faaliyetlerine dahil etme çabası katılımcı yerel yönetim anlayışı ve vatandaşlık bilincinin gelişimi açısından önemlidir. Buna ek olarak BELGEM’in özellikle ilçede ikamet eden üniversite öğrencilerine günlük yemek menüsü hizmeti ve dost kartlı öğrencilere pazaryerlerinde askıda sebze-meyve imkânı sunması ekonomik kriz koşullarında sergilenen başarılı bir sosyal belediyecilik örneğidir.

Bornova Belediyesinin yönetim mekanizması katılımcı belediyecilik önceliği etrafında gençlerle düzenli iletişim halindedir. Bu kapsamda üniversite öğrenci toplulukları temsilcileri ve Bornova Kent Konseyi Gençlik Kolları üyeleri ile “Genç Fikirler Buluşmaları,” kahvaltı ve ortak akıl atölyeleri gerçekleştirilmekte, gençlerin ihtiyaçlarını, sorunlarını ve taleplerini birinci elden dinleme ve proje önerilerini ve çözümlerini sunma imkânı sağlanmaktadır. Ancak bu grupların kapsamının genişletilmesi ve eğitimde veya yerel mekanizmalarda yer almayan fakat ilçede yaşayan diğer gençlerin de dahil edilmesi gereklidir. Bu sayede yerel yönetime katılım, sosyal sorumluluk ve dayanışma gibi temel vatandaşlık hakları hakkında bilinçlenmenin ölçeği genişleyecektir.    

5.     Bornova Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı ve Faaliyet Raporları’nın (2020-2024) Gençlik Perspektifinden İncelenmesi

5.1. Bornova Belediyesi Stratejik Planı (2020-2024)

Bornova Belediyesinin 2020-2024 dönemini kapsayan Stratejik Planı Cumhurbaşkanlığı tarafından hazırlanan Belediyeler İçin Stratejik Planlama Rehberi, 5393 Sayılı Belediye Kanunu, 11. Kalkınma Planına ek olarak Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi (2014-2023) ve İzmir Bölge Planı’nda belirlenen hedefler kılavuzluğunda hazırlanmıştır. Stratejik Plan ilçe hakkında yapılan kaynak (bütçe, teçhizat ve tesis sayısı, personel sayısı) ve çevre (coğrafi yapı, yeşil alan miktarı, ekonomik sektörler, nüfus) analizine dayanarak geliştirilen misyon, vizyon ve amaçlar ile bu amaçlara ulaşmak için tanımlanan hedef, faaliyet ve projeleri kapsamaktadır. Stratejik hedefler belirlenirken Bornova ilçesinin şehir kültürüne sahip olması, sanayi yatırım kapasitesinin ve turizm değerinin yüksek olması ve istihdam imkanları nedeniyle iç göç alan bir ilçe olmasından kaynaklanan özgün ihtiyaçları dikkate alınmıştır.

Stratejik planlama öncesi analiz edilen üst politika metinlerinin ortak hedeflerinden biri yerel kalkınma sürecinde dezavantajlı grupların şehir hayatına adapte olmaları, istihdam olanaklarından eşit bir şekilde faydalanmaları ve sosyal uyum geliştirmelerini kolaylaştırmaktır. Bornova Belediyesi de dezavantajlı gruplar içerisinde yaklaştığı gençler ile stratejik hedefleri üst politika belgelerinde tanımlanan genel amaç ve hedefleri dikkate alarak hazırlamıştır.

Stratejik Plan hazırlanırken katılımcı belediyecilik ilkesi gereği belediye hizmetlerinden faydalanan ve belediye ile iş birliği yapan iç ve dış paydaşların görüş ve önerilerini almak amacıyla anket ve saha çalışması yapılmıştır. Paydaşlar arasında kamu kurumları, sivil toplum örgütleri, sendikalar, üniversiteler, kalkınma ajansları ve özel sektör temsilcilerine ek olarak vatandaşlar yer almaktadır. Ancak dış paydaşların faaliyet alanlarına ve vatandaşların demografik özelliklerine (yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim) dair bir veri paylaşılmadığından stratejik hedeflerin belirlenmesinde gençlerin, gençlik örgütlerinin ve/veya gençlerle çalışan diğer kurumların şikâyet, beklenti ve önerilerinin dikkate alınıp alınmadığı izlenememektedir. Bornova Belediyesinin yerel kalkınmada dezavantajlı grupların sosyal ve kültürel gelişiminin artırılmasını hedeflediği göz önünde bulundurulduğunda durum analizi ve stratejik plan hazırlama sürecinin yaş gruplarının sosyo-ekonomik ihtiyaç ve beklentilerine göre yürütülmemesi önemli bir eksikliktir.

Bornova Belediyesinin misyonu belediyecilik hizmetlerinin katılımcılık, şeffaflık, tarafsızlık ve etkinlik ilkeleri temelinde yürütüldüğü, çevreye, insan ve hayvan haklarına saygılı ve kültürel ve tarihi mirasa duyarlı modern, refah düzeyi yüksek ve yaşanabilir bir ilçe inşa etmektir. Bu misyon çerçevesinde 6 stratejik hedef benimsenmiştir: 1) Kurumsal Sürdürülebilirliğin Sağlanması; 2) Kurumsal Kaynakların Etkin ve Verimli Yönetimi; 3) Planlı, Güvenli ve Modern Kentleşme; 4) Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Kalkınmanın Sürdürülebilirliği; 5) Tüm Canlıların Sağlıklı Yaşam Hakkının Korunması; 6) Demokratik, Şeffaf ve Katılımcı Belediye Yönetimi.

Bornova Belediyesi Stratejik Planı’nda gençler Bornova ilçesinin sosyo-kültürel zenginliğinin önemli bir parçası olarak tanımlanmasına rağmen gençleri yerel kalkınmanın ve katılımcı yerel yönetimin dönüştürücü bir öznesi olarak ele alan bir amaç ve hedef belirlenmemiştir. Gençleri hedef alan faaliyetler Bornova ilçesinde “Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Kalkınmanın Sürdürülebilirliği” amacı altında ele alınmıştır. Bu amaç altında tanımlanan hedefler ve düzenlenen faaliyetler gençlere belli sosyo-ekonomik ve psikolojik ihtiyaçları olan bir grup olmak yerine ilçe nüfusunun sosyal, kültürel ve psikolojik gelişimlerinin desteklenmesi kapsamında yaklaşıldığını göstermektedir. Gençleri de kapsayan bu faaliyetleri beş başlık altında ele almak mümkündür: 1) ilçe nüfusunun kültürel ve sosyal gelişimini desteklemek; 2) kültürel ve tarihsel mirasın önemi konusunda sosyal bilinci artırmak; 3) hayat boyu öğrenmeyi ve eğitimi desteklemek; 4) dezavantajlı grupların sosyal hayata katılımını desteklemek; 5) sportif faaliyetleri yaygınlaştırmak. Bu hedefler kapsamında Bornova Belediyesi festival, tiyatro oyunu, konferans, konser, turne, kültür turları gibi etkinlikler ve eğitim atölyeleri düzenlemekte ve dezavantajlı gruplara sosyal yardım imkânı sunmaktadır.

Bu faaliyetler genel olarak ilçe nüfusunun ve özel olarak dezavantajlı grupların sosyal, kültürel ve ekonomik gelişimini hedeflemesine rağmen faaliyetlerin içeriklerine bakıldığında gençlerin “genç kimliği” ile görünürlükleri açısından iki önemli boşluk dikkati çekmektedir. Birincisi, sosyal hayata katılımı desteklenen dezavantajlı gruplar içinde çocuklar ve kadınlar öne çıkmakta ve bu iki grubun sosyal, kültürel, sağlık, beslenme ve eğitim ihtiyaçlarına yönelik hizmetlere ağırlık verilmektedir. İkincisi ise hayat boyu öğrenmeyi ve eğitimi destekleyen faaliyetlerin hedef kitlesi incelendiğinde gençlerin öğrenci kimliği altında ele alındığı görülmektedir. Gençlik Eğitim Merkezi, Genç Kaşifler Bilim Programı ve öğrenci yurtlarında sunulan hizmetler ile hedeflenen kitle öğrencilerdir. Bu haliyle söz konusu faaliyetlerin içeriği ile istihdamda veya eğitimde bulunmayan gençlerin ihtiyaç ve beklentileri arasındaki örtüşme tespit edilememektedir.

Bornova Belediyesinin Stratejik Planı’nda üst politika metinleri olarak 5393 Sayılı Belediye Kanunu, 11. Kalkınma Planı, Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi (2014-2023) ve İzmir Bölge Planı’na referansla hazırlanmasına rağmen yerel yönetimlerin bölgelerindeki iş ve iş gücü potansiyellerini dikkate alarak gençlerin işgücü piyasasına aktif katılımlarını destekleyecek ve istihdamlarına kolaylaştıracak faaliyet ve projeler geliştirme konusunda eksik kaldığı görülmüştür. Dezavantajlı sosyal grup olarak kadınların istihdamına öncelik verilmektedir. Ancak bu eksikliğe rağmen özellikle İzmir Bölge Planı’nın sosyal içerme, sürdürülebilirlik, katılımcılık ve yenilikçilik prensiplerinin etkisi Bornova Belediyesinin Stratejik Planı’nda izlenmektedir. Bu prensipler etrafında benimsenen amaç ve hedefler sayesinde güçlü toplum ve yüksek yaşam kalitesine ulaşmaya yönelik yürütülen faaliyet ve projeler gençleri de kapsamaktadır.

Bornova Belediyesinin gençlikten sorumlu birimi bulunmadığı için gençlik faaliyetlerine ayırılan bütçe payı birim bazında incelenememiştir. Stratejik Planda gençleri de kapsayan ve hedef kitle olarak tanımlayan Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Kalkınmanın Sürdürülebilirliği amacı ve alt hedefleri altında Kültür İşleri Müdürlüğü, Tarımsal Hizmetler Müdürlüğü, Kadın ve Aile Hizmetleri Müdürlüğü ile Dış İlişkiler Müdürlüğü yürütülen faaliyet ve projelere ayrılan bütçe payına bakılmıştır. Buna göre bu amaç altında gerçekleştirilen faaliyetlere ayrılan 2020-2024 dönemi için ayrılan bütçenin (yaklaşık 85.000.000 TL) genel bütçenin (2.576.352.200 TL) sadece %3,5’ine denk gelmektedir. İlçe nüfusunun ve özellikle dezavantajlı grupların sosyal ve ekonomik kalkınmasına ve gelişimine ayrılan bütçe payı hem genel bütçeye oransal olarak hem de belediyenin kurumsal yapısını güçlendirmeye ve alt yapı yatırımlarına ayrılan bütçeye (yaklaşık 240.000.000 TL’lik) kıyasla oldukça düşüktür.

5.2.Faaliyet Raporları (2021-2024)

Bornova Belediyesinin gençlere yönelik hedef, faaliyet ve projelerinin incelendiği diğer dokümanlar 2021, 2022, 2023 ve 2024 yılları için hazırlanan Faaliyet Raporlarıdır. Bu raporlar belediyenin misyon, vizyon ve stratejik hedefleri doğrultusunda her bir stratejik amaç ve hedefler altında 2020 ile 2024 yılları arasında gerçekleştirilen faaliyetleri ve uygulama birimlerini kapsamaktadır. Bornova Belediyesinin organizasyonel yapısı altında gençlik ile ilgili bir müdürlük yer almadığından gençleri kapsayan eğitsel, kültürel, sanatsal faaliyetler Kültür İşleri Müdürlüğü, Tarımsal Hizmetler Müdürlüğü, Kadın ve Aile Hizmetleri Müdürlüğü ile Dış İlişkiler Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. Bu birimler tarafından yürütülen faaliyetler tarımsal, eğitsel, sportif, sanatsal, kişisel gelişim ve barınma ihtiyaçları başlıkları altında yer almaktadır. Mevcut kurumsal şema altında yetki alanı gençlerin sosyal, kültürel ve ekonomik kalkınmasını desteklemek olan bir müdürlük olmaması, bu amaçla gerçekleştirilen faaliyetler gençleri kapsasa da gençlerin öncelikleri ve ihtiyaçlarını yansıtan spesifik faaliyetlerin düzenlenmesini veya diğer birimler tarafından yürütülen mevcut faaliyetlere gençlik perspektifinin entegre edilmesini kısıtlamaktadır.  

Bornova Belediyesinin ilçenin tarımsal verimlilik potansiyelini yerel ve ekonomik kalkınma sürecinde değerlendirme amacı vardır. Bu kapsamda tarımsal faaliyetlerin arttırılması ve artı değer olarak ilçe ekonomisine kazandırılması ekonomik kalkınmayı teşvik etme hedefleri arasında yer almaktadır. Bu hedef etrafında Tarım Hizmetleri Müdürlüğü 2020 ile 2024 yılları arasında tarımsal verimlik hakkında farkındalık artıran, üretimi destekleyen ve istihdam alanı yaratmayı amaçlayan düzenli ve sürdürülebilir faaliyetler gerçekleştirmiştir. İklim krizinin eşiğinde tarımsal üretimin önemi hakkında farkındalık yaratmak ve bu kapsamda çocuklar ve örgün eğitimde yer alan öğrencilerin hedef kitle olarak seçilmesi oldukça önemlidir. Bu amaçla, örgün eğitim kurumlarında tarımsal ve ekolojik eğitimler gerçekleştirilmiştir. Teorik eğitimler fide ekimi, ağaç dikimi, kompost yapımı, tohum üretimi gibi pratik eğitimler ile desteklenerek öğrencilerin çevre ve tarım konusunda edindikleri farkındalık ve bilgilerini beceriye dönüştürmeleri kolaylaştırılmıştır. İzmir’de bulunan üniversitelerin ziraat fakültelerinde eğitim gören öğrenciler ve tarım toplulukları ile meslek ve teknik liselerin ilgili bölümlerinde eğitim gören öğrenciler de ortak projeler ve faaliyetler aracılığıyla tarımsal eğitim ve uygulama faaliyetlerine dahil edilmiştir.[5] Bu tür girişimler Bornova Belediyesinin katılımcı yerel yönetim önceliğine uygun örneklerdir ve kuşkusuz gençler de bu faaliyetlerden faydalanmaktadır. Ancak hedef kitle olarak örgün ve yüksek öğrenim kurumlarında kayıtlı öğrencilerin seçilmesi faaliyetlerin kapsayıcılığını daraltmakta ve eğitimde yer almayan gençlerin yerel kalkınma sürecine dahil edilmesi imkanını kısıtlamaktadır.

Bornova Belediyesi tarımsal kalkınmayı yeni istihdam alanları yaratmak açısından da önemsemektedir. Tarımsal üretimi teşvik etmek amacıyla zeytin yetiştiriciliği, lavanta yetiştiriciliği, coğrafi işaretli ürün yetiştiriciliği, arıcılık gibi alanlarda meslek edindirme kursları düzenlenmiştir. Ayrıca tarım üreticilerine teknik, zirai ve maddi destek verilmiş ve tarım ürünlerinin satışı için yeni pazar yerleri açılmıştır. Bu faaliyetler ve destek programları yaş grubu ve cinsiyet ayırt etmeksizin bütün ilçe vatandaşlarının katılımına açıktır. Bornova Belediyesinin Yerel Eşitlik Eylem Planı ve Stratejik Planı’nda benimsenen toplumsal cinsiyet eşitliği ilkesi etrafında özellikle kadınlar arasında tarım üretimi bir istihdam alanı olarak teşvik edilmektedir. “Kadın çiftçi, kadın üretici” mottosu altında kadınlara yönelik gerçekleştirilen ziyaretler ve çalıştaylar ile hem tarımsal üretimde yer alan kadınlar desteklenmekte hem de kadınlar arasında tarım üretimine dair farkındalık yaratılmaktadır. Özetlemek gerekirse, Bornova Belediyesinin yerel kalkınmada tarım önceliği gençlik perspektifinden değerlendirildiğinde tarımsal etkinlikler kapsamında desteklenen dezavantajlı gruplar arasında kadınlar, yaşlılar ve çocuklar ön plandadır; gençler farkındalık artırma eğitimlerine, eğitim faaliyetlere ve desteklere öğrenci ve kadın kimliği altında dolaylı olarak dahil olmaktadır.

Gençleri dolaylı olarak kapsayan bir diğer stratejik hedef olan sosyal ve kültürel kalkınma ise Kültür İşleri Müdürlüğü tarafından düzenlenen faaliyetler ile desteklenmektedir. Hobi (müzik, tiyatro, dans, fotoğrafçılık, halk oyunları, el sanatları) ve beceri edindirme kursları (bilgisayar işletmenliği, okuma-yazma, yabancı dil) ile hedeflenen kitle çocuk ve gençlerdir. Özellikle gençler arasında sosyal ve kültürel kalkınmayı destekleyen diğer birim ise Kadın ve Aile Hizmetleri Müdürlüğüdür. Ancak bu birim tarafından Çocuk ve Gençlik Sosyal Çalışmaları başlığı altında sunulan kişisel gelişim, psikolojik danışmanlık, eğitim faaliyetleri ve sosyal yardım (kırtasiye desteği gibi) gibi hizmetler ve desteklerde gençler ya örgün eğitim kurumlarında kayıtlı öğrenci ya da çocuk (0-14 yaş arası) kategorisine sıkıştırılmaktadır.

Bornova Belediyesi katılımcı yerel yönetim ilkesi etrafında sosyal sorumluluk duygusunun geliştirilmesi amacıyla ilçede faaliyet gösteren derneklere eğitim ve rehberlik hizmeti vermek, hizmetlerinin geliştirilmesi yönünde çalışmalarına yardımcı olmak ve belediyenin derneklerle ilgili koordinasyonunu sağlamak amacıyla Sivil Toplum Dernekleri Yerleşkesi kurmuştur. Bu yerleşkede çeşitli alanlarda faaliyet gösteren dernek, sivil inisiyatif, topluluk, platform, vakıf, kooperatif ve sendikalar eğitsel ve sosyal içerikli çalışmalarını yürütebilecekleri alan imkânı ve sekreterya hizmetinden faydalanmaktadır.[6] Bu sayede Bornova Belediyesinin sivil toplum kuruluşları ile ortak faaliyetler yürütmesi kolaylaşmıştır. Örneğin, Kadın ve Aile Hizmetleri Müdürlüğü yerleşkede bulunan ilgili sivil toplum kuruluşları ile iş birliği içinde gençlerin yabancı dil bilgi ve becerilerini geliştirecek eğitsel faaliyetler düzenlenmektedir.[7]

Bornova Belediyesi sosyal belediyecilik faaliyetlerini desteklemek amacıyla ulusal ve uluslararası fonlar tarafından desteklenen çeşitli projeler geliştirmektedir. Bu projeler ile dezavantajlı, kırılgan, düşük eğitim ve gelire sahip olan, işsiz olan grupların sağlık hizmetlerine erişimlerini desteklemek, sağlıklı yaşam konusundaki farkındalıklarını artırmak, gelirlerini ve hayat kalitelerini artırmak, yaratıcı alanlarda istihdamı olanakları geliştirmek amaçlanmaktadır.[8] Bu projeler arasında gençleri de kapsayan dezavantajlı ve kırılgan grupların özellikle yaratıcı sanayi alanlarında istihdama katılımını desteklemek amacıyla bilgi teknolojileri, yazılım, tasarım, reklam ve pazarlama gibi alanlarda öğrenme ortamı verimliliğin artırılmaktadır. Ayrıca gençlik çalışanlarının uluslararası hareketliliğini ve dijital becerilerinin gelişimini destekleyen; gençleri AB kurumlarının sunduğu fırsatlar hakkında bilgilendirecek projeler de yürütülmektedir.[9]

Bornova Belediyesi 5393 Sayılı Belediye Kanunu’na göre belediyenin yetki ve görev alanı içinde tanımlanması gereği üniversite öğrencilerinin ekonomik kriz koşullarında giderek ağırlaşan barınma ihtiyaçlarının çözümüne dair yüksek öğrenim yurt inşası projesi ve sosyal destek imkanları sunmaktadır. 2022 yılında inşası başlayan yüksek öğrenim kız öğrenci yurdu 2024-2025 eğitim dönemi için 76 kişilik yatak kapasitesi ile hizmete açılmıştır.[10] Bornova Belediyesi ilçede ikamet eden üniversite öğrencilerin yaşam giderlerine destek olmak amacıyla 2024 yılında Dost Kart uygulaması başlatmıştır. Yaklaşık 8 bin öğrenciye sunulan bu uygulama sayesinde il dışından gelen öğrencilere yemek, çamaşırhane ve internet gibi ihtiyaçlarını ücretsiz karşılama ve Bornovalı esnaftan indirimli fiyatlardan alışverişi yapma imkânı sunulmaktadır.[11]   

5.2.1.     Yerel Eşitlik Eylem Planı (2022-2024)

Bornova Belediyesi yerel yönetimlerin toplumsal eşitsizliklerle mücadelede daha kapsayıcı, katılımcı ve adil bir yapıya kavuşturulmasını öncelikli eylem alanlarından biri olarak benimsemiştir. Yerel hizmetlere erişimde toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamak, dezavantajlı grupları desteklemek, sosyal adaleti sağlamak, yerel nüfusun farkındalığını artırmak ve karar alma süreçlerine katılımını desteklemek amacıyla iki yıllık Yerel Eşitlik Eylem Planı (2022-2024) hazırlamıştır. Bu plan kadınlar, çocuklar ve dezavantajlı gruplar dahil toplumun tüm kesimlerinin sosyal ve ekonomik yaşama eşit koşullarda katılımını ve belediyenin sunduğu hizmetlerden eşit olarak faydalanmalarını sağlamak amacıyla hazırlanmış stratejik bir belgedir.

Yerel Eşitlik Eylem Planı’nın esas hedefi Bornova Belediyesinin temel politikalarından biri olan yerel hizmet sunumunda kadın dostu bir kent olmak, kadınlara iş yaşamının önündeki engelleri kaldırarak istihdam alanları yaratmak ve kadınların sosyal yaşama katılımlarını sağlamaktır. Dezavantajlı gruplar arasında yer almalarına rağmen gençlerin siyasal yaşama katılımlarını artırmaya dair doğrudan bir vurgu yapılmamaktadır. Ancak, toplumsal eşitlik ve karar alma mekanizmalarına katılımın teşvik edilmesi gibi hedefler doğrultusunda, çeşitli eğitimler ve faaliyetler dezavantajlı grupların kapsamına giren gençlerin siyasal yaşama daha aktif şekilde katılımını dolaylı olarak amaçlamaktadır. Örneğin, Kadın ve Aile Hizmetleri Müdürlüğü bünyesinde kadınların siyasal, sosyal ve ekonomik yaşama daha fazla katılımını teşvik etmek için çeşitli eğitim ve danışmanlık hizmetleri sunulmaktadır.[12] Bu bağlamda, genç kadınların toplumsal eşitlik ve katılım politikalarının hedef grupları arasında yer aldığı ve siyasal yaşama katılımlarının bu toplumsal katılım hedeflerinin bir parçası olarak değerlendirildiği söylenebilir.

Bornova Belediyesinin Yerel Eşitlik Eylem Planı’nda gençler açısından dikkat çeken bir başka nokta gençlerin sosyal yaşama daha etkin katılımının desteklenmesidir. Bornova Belediyesi, gençlere yönelik sosyal çalışmaları yürütmek amacıyla Çocuk ve Gençlik Sosyal Çalışmaları Birimi kurmuştur. Bu birim, çocukların ve gençlerin sosyal, duygusal ve fiziksel gelişimlerine destek olmayı hedefleyen projeler geliştirmektedir. Gençlere yönelik eğitim faaliyetleri gençlerin kişisel gelişimlerine katkıda bulunmak, sosyal becerilerini geliştirmek ve hakları konusunda bilinçlendirmek amaçlanmaktadır.

6.     Sonuç ve Öneriler

Bornova Belediyesi yerelde kalkınma, katılımcılık, toplumsal cinsiyet eşitliği ve sosyal belediyecilik etrafında şekillenen belediyecilik anlayışı ile ilçe nüfusuna yönelik hizmetlerini geliştirmiş ve çeşitlendirmiştir. Bornova ilçesi nüfusunun eğitim, kişisel, sosyal, kültürel, ekonomik ve sportif gelişimine, ilçenin kent kültürünün korunmasına ve tarımın ilçe ekonomisine artı değer olarak kazandırılmasına yönelik çeşitli faaliyetler gerçekleştirmekte ve projeler yürütmektedir.

Ancak Bornova Belediyesinin sunduğu hizmetler, faaliyetler ve projeler gençlik perspektifinden değerlendirildiğinde hem kurumsal hem stratejik bir boşluk olduğu görülmektedir. Kurumsal eksiklik dezavantajlı gruplara verilen öneme rağmen gençlik ile ilgili faaliyetlerden sorumlu bir birim bulunmaması ve bu faaliyetler Kültür İşleri, Tarımsal Hizmetler, Dış İlişkiler ve Kadın ve Aile Hizmetleri Müdürlükleri tarafından yürütülmesidir. Bu durum bir yandan kurumsal bir boşluk oluşturmakta, diğer yandan da farklı birimler tarafından yürütülen faaliyetlerin gençlik önceliği altında koordine edilmesini engelleyen kurumsal dağınıklığa sebep olmaktadır. İncelenen dokümanlarda tespit edilen stratejik eksiklik ise gençlerin dezavantajlı bir grup olarak önceliklendirilmemesi ve gençlere yönelik faaliyetlerin ya ilçe nüfusunun tamamına hitap edecek şekilde genel ve kapsayıcı bir yöntemle tasarlanması ya da çocuklara yönelik faaliyetlerin içine sıkıştırılmasıdır.

Gençlere yönelik faaliyetlerin hedef kitlesi ise örgün eğitimde veya üniversitede okuyan öğrencilerdir. Bu durum da bir yandan gençlere tekil bir kimlik atfetmekte ve gençlerin ihtiyaç, talep ve sorunlarına öğrenci kimliği perspektifinden yaklaşılmasına sebep olmaktadır. Diğer taraftan bu kimliğin öne çıkması eğitimde ve istihdamda yer almayan gençlerin görünürlüğünü kısıtlamaktadır. Özellikle BELGEM’de sunulan hizmetler ilçede ikamet eden üniversite öğrencilerinin sosyal, kültürel ve günlük ihtiyaçlarını karşılamaya yöneliktir. Bornova Belediyesi afet yönetimi, çevre, atık enerji yönetimi, tarihi ve kültürel mirasın korunması ve sokak hayvanlarının sağlığı ve korunması, toplumsal cinsiyet eşitliği ve tarımsal faaliyetlerin artırılması gibi güncel konulara özel bir önem vermektedir. Bu alanlarda gerçekleştirilen faaliyetlerin özellikle gençleri hedef alacak şekilde düzenlenmesi hem gençlerin toplumsal, siyasal ve kişisel gelişimlerine önemli katkı sağlayacak hem de ilçenin kalkınmasında gençlerin dönüştürücü bir özne olarak yerel sürece dahil edilmesine olanak sağlayacaktır. Bütünsel ve stratejik bir yaklaşım gençlerin sosyo-ekonomik kalkınmanın itici gücü olarak potansiyellerinin ortaya çıkarılmasını, motive ve mobilize edilmelerini kolaylaştıracaktır. Bu amaçla belediyecilik vizyonuna ve misyonuna gençlik perspektifinin entegre edilmesi için bahsedilen kurumsal ve stratejik boşlukların giderilmesi önemlidir. Sosyal Hizmetlere Erişim: Gençlerin sosyal hizmetlere ve kültürel etkinliklere erişimini artıracak projeler hayata geçirilmelidir. Belediyenin gençlik merkezlerinin sayısı ve kapasitesi artırılarak gençlerin sosyalleşme, eğitim ve spor ihtiyaçları desteklenebilir.

BUCA

1.     İlçe Belediyesinin Tarihçesi

Buca İlçesi, İzmir’in köklü yerleşim bölgelerinden biridir. Tarihi, antik çağlara kadar uzanmakta olup, çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Osmanlı döneminde önemli bir yerleşim yeri olan Buca, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu ve mübadele süreciyle yeni bir döneme girmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuyla birlikte, Buca’nın yerel yönetim yapısı da değişmiştir. 1940-1950 yıllarında gerçekleşen mübadele süreci, Buca’nın demografik yapısını etkilemiş ve kozmopolit yapısını değiştirmiştir. Bu dönemde, Buca’nın Rum nüfusu Türkiye’den Yunanistan’a göç etmiş ve Yunanistan’dan Türkiye’ye göç eden Türkler Buca’ya yerleşmiştir.

Buca’nın modern belediye teşkilatının kuruluşu ise yakın dönemlere dayanmaktadır. Buca İlçe Belediyesi’nin temelleri 1923 yılında atılmasına rağmen ilçe statüsüne 1987 yılında kavuşmuştur. O dönemde, Buca’nın hızla büyüyen nüfusu ve gelişen ekonomisi daha etkin bir yerel yönetim ihtiyacını ortaya çıkarmıştır.

Buca ilçesi, İzmir’in 9 kilometre güneydoğusunda, Nif Dağı’nın güney eteklerinde bulunmaktadır. İlçenin denizden yüksekliği 38 metre, yüzölçümü ise 134 km²’dir. Buca batıda Konak ve Gaziemir, doğuda Kemalpaşa, kuzeyde Bornova, güneyde ise Menderes ve Torbalı ilçeleri ile çevrilidir. İzmir kent merkezinin 9 km güneydoğusunda yer alan Buca’ya hem demiryolu hem de karayolu ile ulaşılabilmektedir. Buca’ya ulaşan demiryolu hattında Alsancak-Buca seferi yapan banliyö treninin düzenli seferleri bulunmaktadır. Karayolu bağlantılarında ise İzmir-Aydın otoyolu Buca bağlantısı mevcuttur ve Buca, Bornova, Gaziemir, Balçova ve Menderes Havaalanına 15 dakika mesafe, şehir merkezinden Konak Meydanı’na ise 20 dakika mesafe uzaklıktadır. Buca ilçesinde toplamda 47 mahalle bulunmaktadır.

Buca ilçesinde, ilkokul, ortaokul ve lise düzeyinde eğitim veren 56 okul ve 1 adet Endüstri Meslek Lisesi bulunmaktadır. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi, İzmir Meslek Yüksekokulu, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Araştırma ve Uygulama Merkezleri, Fen Bilimleri Enstitüsü, Edebiyat Fakültesi, Polis Meslek Yüksekokulu, İzmir Tınaztepe Üniversitesi ve Denizcilik Fakültesi gibi diğer eğitim kurumları da Buca’da yer almaktadır.

2.     Demografik Görünüm

Buca ilçesi, Türkiye İstatistik Kurumunu açıklamış olduğu 2023 yılı verilerine göre Türkiye’nin en kalabalık 3. kenti olan İzmir’in en kalabalık ilçesidir. Merkez ilçe statüsünde bulunan Buca’nın 2023 yılında nüfusu 523.487 olarak açıklanmıştır. Buca’nın nüfusu ve nüfus artış hızı son 10 yılda artmaya devam etmektedir. 1950 ve 1960 yılları arasında gerçekleşen köyden kente göç ile ve 1982 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi’nin kurulmasıyla Buca’nın fiziksel ve demografik yapısı hızla değişmiştir. İlçe Dokuz Eylül Üniversitesi ile İzmir Tınaztepe Üniversitesi, Meslek Yüksekokulları, Avrupa Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (ATMER) ile Polis Meslek Yüksekokulu gibi kurumlarda eğitim gören on binlerce öğrenciye ev sahipliği yapmaktadır.

2023 verilerine göre Buca’nın nüfusunun %50,33’ü kadın, %49,67’si erkek olup; %14’ü yaşlı (60+), %52’si orta yaşlı (30-60) ve %34’ü genç (0-30) nüfustan oluşmaktadır. Buca, İzmir’de genç nüfus sıralamasında ilk sırada yer almaktadır. Buca hem üniversiteli gençleri hem de geniş sanayi alanlarına sahip olduğundan işçi gençlerini bünyesinde barındırmaktadır. İlçenin genç nüfusunun yaş aralığındaki dağılımı incelendiğinde 15-19 yaş arası 38.299; 20-24 yaş arası 44.806; 25-29 yaş arası ise 41.681 genç Buca’da yaşamaktadır. İlçenin 15-29 yaş arası toplam genç nüfusu toplam 124.696’dır. Genç nüfusun ilçe nüfusuna oranı ise %23,82 ile Türkiye ortalaması (%23) düzeyindedir.

3.     Kurumsal Yapı

Buca Belediyesinin kurumsal yapısı 1 başkan, 5 başkan yardımcısı, 39 müdürlük ve 45 üyeli Belediye Meclisinden oluşmaktadır. Buca Belediyesinde gençlerle ilgi faaliyet ve projeleri yürütmekten sorumlu Gençlik ve Spor Müdürlüğü bulunmaktadır. Ancak birimin düzenlediği faaliyetler incelendiğinde ilçede gençlere yönelik sportif faaliyetler düzenlemeye ve spor alanlarının düzenlenmesine yönelik çalışmalara odaklandığı görülmektedir. Gençlik ve spor odak gruplarının ayrılması ve gençlik alanında hak temelli çalışabilecek bir mekanizmanın kurulması gerekmektedir. Belediyenin gençlik alanında yaptığı çalışmalar çoğunlukla AR-GE birimi tarafından koordine edilmektedir.  Buca Belediye Meclis Komisyonları arasında Çocuk ve Gençlik Komisyonu yer almaktadır. Ancak komisyon raporlarının belediyenin internet sayfasına düzenli olarak yüklenmemesi komisyon çalışmaları hakkında bilgiye erişimi kısıtlamaktadır.

2023 Yerel Seçimi sonucunda göreve gelen 1988 doğumlu Belediye Başkanı Görkem Duman’ın gençlik dinamiğini belediye faaliyetlerinde sıklıkla dile getirmektedir. Bu vurgu ilçenin hem eğitimde hem istihdamda yer alan genç nüfusunun ilçenin sosyal ve ekonomik kalkınması için bir fırsat oluşturduğunun fark edildiğini göstermektedir. Ancak belediyenin resmi belgelerinde personelin yaş ortalaması veya kırılımı ve meclis üyelerinin detaylı bilgilerine ulaşılamamaktadır.

4.     Gençlik Merkezleri

Gençlik merkezlerinin, gençlerin ihtiyaçlarını giderebildikleri, üretim faaliyetlerinde bulunabilecekleri, tüketime mecbur bırakılmadan zaman geçirebilecekleri alanlar olması gerekmektedir. Buca Belediyesinin sosyal tesisleri incelendiğinde gençlerin kullanımına ayrılmış olan iki adet yapı bulunmaktadır. Dokuz Eylül Üniversitesi kampüsüne yakın mesafede yer alan Tarık Akan Gençlik Merkezinde gençlerin sosyalleşebileceği alanlar, çamaşırhaneler ve fitness salonları ile öğrencilerin günlük ihtiyaçlarını giderebildikleri kütüphane, toplantı odası, çok amaçlı salon, sinema salonu ve kantin bulunmaktadır. Aynı şekilde Işılay Saygın Gençlik Merkezinde de kütüphane ve dinlenme alanları mevcuttur. 60.000’e yakın üniversite öğrencisinin bulunduğu Buca ilçesinde, yalnızca iki adet gençlik merkezi bulunmaktadır; bu da mevcut ihtiyaçları karşılamakta yetersiz kalmaktadır.

5.     Buca Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı ve Faaliyet Raporları’nın (2020-2024) Gençlik Perspektifinden İncelenmesi

5.1. Buca Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı

Buca Belediyesinin 2020-2024 Stratejik Planı ilçenin sürdürülebilir gelişimini, sosyal refahını artırmayı ve kamu hizmetlerinin iyileştirilmesini temel hedefler olarak belirlemiştir. Belediyenin öncelikli hedefleri arasında ilçenin altyapı ve üst yapısının modernize edilmesi, çevre dostu uygulamaların hayata geçirilmesi, sosyal hizmetlerin çeşitlendirilmesi ve ekonomik kalkınma stratejilerinin uygulanması yer almaktadır. Ancak bu stratejik hedefler, gençlik politikaları açısından daha derinlemesine ele alınmamış, gençlerin ihtiyaçlarına yönelik ayrıntılı bir yol haritası sunulmamıştır.

Gençlik politikaları, yerel yönetimlerin genç nüfusun sosyal, ekonomik ve kültürel gelişimine katkıda bulunması açısından büyük önem taşır. Buca Belediyesinin Stratejik Planı’nda genç nüfusun iş gücüne katılımı, eğitim ve sosyal hizmetlere erişimi gibi konularda daha spesifik hedeflerin belirlenmesi gerekmektedir. Planın temel hedeflerinden biri olan “sosyal refahın artırılması” gençlik politikaları ile doğrudan ilişkilidir. Gençlerin barınma, eğitim, sağlık ve iş gücü piyasasına erişimlerini sağlamak, kentin genel refah seviyesini artıracaktır. Ayrıca, gençlerin yerel karar alma süreçlerine dahil edilmesi, demokrasi ve katılımcı yönetim anlayışını güçlendirecektir.

Büyük bir öğrenci nüfusunu barındıran Buca ilçesinin 2023 yılında güncellenmiş olan stratejik planında gençler özne olarak kabul edilmemiş, yalnızca spor faaliyetlerine yönlendirilecek proje ve faaliyetlerin hedef kitlesi olarak ele alınmıştır. Buca Belediyesinin yatırımlarını planlarken benimsediği amaç veya hedefleri arasında ilçe nüfusunun önemli bir kesimini oluşturan gençlere yeterli yer verilmemiştir. Gençler SWOT analizi veya PESTEL çalışmalarında da göz ardı edilmiş, ilçede var olan üniversiteler ise iş birliği yapılabilecek kurumlar arasında değerlendirilmiştir.

Buca Belediyesi Stratejik Planı’nda gençlik merkezleri ve sosyal hizmetlerle ilgili bazı genel başlıklar mevcut olsa da gençlerin aktif katılımı, işsizlik, barınma ve eğitim sorunlarına doğrudan çözüm üretecek stratejik amaç ve hedefler belirlenmemiştir. Gençlerin sorunlarının dikkate alındığı projelere daha fazla kaynak ve dikkat ayrılması gerekmektedir. Stratejik Plan’ın gençlik politikalarının hak temelli bir bakış açısıyla yeniden ele alınması, gençlerin belediyenin faaliyetlerine aktif katılımının sağlanması ve ihtiyaçlarını ön planda tutan projelere yer verilmesi gereklidir. Belediyenin stratejik hedefleri arasında gençlerin toplumsal hayatta eşit haklarla var olmasını sağlamak ve taleplerini iletecek mekanizmalar kurmak öncelikli olmalıdır. Stratejik Plan’a mevcut gençlik merkezlerinin geliştirilmesinin yanı sıra, gençlerin sosyal ve ekonomik hayata katılımlarına ve gelişimlerine olanak tanıyacak yenilikçi projelerin eklenmesi, Buca Belediyesinin genç nüfusun sorunlarına daha başarılı ve kalıcı çözümler üretmesini sağlayacaktır.

5.2. Faaliyet Raporları (2021-2024)

Buca Belediyesinin 2020 yılında gerçekleştirdiği faaliyetler gençlerin toplumsal hayata katılımı, istihdam ve eğitim olanaklarının artırılması, çevresel sürdürülebilirlik ve girişimciliği desteklenmesi gibi sosyal ve ekonomik alanlara odaklanmıştır.

Gençlerin işgücü piyasasına katılımını artırmayı amaçlayan “NEET İşgücü Piyasası Destekleme Programı” ile istihdam veya eğitime katılmayan gençler hedef kitle olarak tanımlanmıştır. Bu proje ne istihdamda ne eğitimde yer alan gençlerin istihdama katılımlarının desteklenmesi için önemli fırsatlar sunmuştur. Ancak projenin sürdürülebilir adımlarla desteklenmemesi gençlerin uzun vadeli kazanımlar elde etmesinin önünde önemli bir engeldir. Bu durum, gençlerin uzun vadede eğitim ve istihdam haklarından yararlanabilmesi için bu tür projelerin sürdürülebilir bir şekilde planlanmasının ve uygulanmasının önemini göstermektedir. “İklim Değişikliğine Uyum Hibe Programı” ile genç kadın girişimcilerin tarım sektöründe iklim değişikliğinin yarattığı sıkıntılar ile mücadele etmelerini desteklemek hedeflemiştir. Bu proje çevresel farkındalığı artırmanın yanı sıra kadın girişimcilerin ekonomik haklarını da güçlendirmiştir. Ancak ilerleyen yıllara ait faaliyet raporlarında bu hibe programı ile ilgili gelişmeler takip edilememektedir. Bu tür projelerin etkisinin uzun vadede sürdürülebilir olabilmesi ve kalıcı sonuçlar üretebilmesi için katılımcıların proje sonrası izlenmesi ve desteklenmesi gereklidir. Özellikle genç kadınların ekonomik hayatta daha aktif rol alabilmeleri için destek mekanizmalarının devamlılığı sağlanmalıdır.

Pi Gençlik Derneği ve “ESC Gönüllülük Projeleri İş Birliği” ile gençlerin sosyal sorumluluk projelerine katılımının desteklenmesi amaçlamıştır. Ancak bu iş birliği hakkında detaylı bilgiye ulaşılamaması projelerin şeffaf ve gençlerin katılımını teşvik edecek şekilde yürütüldüğüne dair bir inceleme yapmayı engellemektedir. Gençlerin toplumsal hayatta daha aktif ve bilinçli rol üstlenebilmeleri için bu tür projelerin açık bir şekilde planlanması ve uygulama süreçlerinin şeffaf olması önemlidir.

“Girişimcilik Merkezi Kurulması Projesi,” genç girişimcilerin desteklenmesini hedefleyen bir girişim olmasına rağmen, henüz hayata geçirilememiştir. Bu tür projelerin uygulanamaması gençlerin ekonomik bağımsızlıklarını kazanmalarını ve yenilikçi fikirlerini hayata geçirmelerini engellemektedir. Girişimcilik destekleri gençlerin ekonomik haklarının güçlendirilmesi ve toplumsal katılımının artırılması için önemli bir araçtır. Bu nedenle, projelerin yalnızca planlanması değil, hayata geçirilmesi ve gençlerin ihtiyaçlarına yanıt verecek şekilde tasarlanması önemlidir.

Belediyenin 2021 yılı Faaliyet Raporu incelendiğinde Buca Belediyesinin gençlerin çevresel konularda farkındalığını artırmaya yönelik çeşitli projelerle iklim değişikliği ile mücadeleye katkı sağlamalarını hedeflediği anlaşılmaktadır. “İklim Değişikliğine Uyum Hibe Programı” ve “Gönüllü Katılım Platformu” gibi projeler gençlerin çevre bilincini geliştirmeyi amaçlamaktadır. Bu projeler gençlerin çevresel haklarını savunma ve çevresel konuların yönetimine aktif katılım sağlama açısından değerli girişimlerdir. Ancak bu tür projelerin sürdürülebilir ve kalıcı etki yaratabilmesi için gençlerin süreçlere daha fazla dahil edilmesi gerekmektedir. Gençlerin çevresel farkındalıklarının artırılması kadar bu farkındalığın eyleme dönüşmesine olanak sağlayacak destek mekanizmalarının geliştirilmesi de gerekmektedir.

Gençlerin toplumsal yaşamda aktif rol almasını desteklemek belediyenin öncelikli hedeflerinden biri olmuştur. “Yerelde Gençlik Çalışmalarının Güçlendirilmesi İçin Sivil Toplum Diyaloğu Projesi” ve “İzmir Gençlik Çalıştayı” gençlerin sivil toplum kuruluşları ile iş birliği yaparak toplumsal sorunlara çözümler üretmesini hedeflemiştir. Ancak bu tür etkinliklerin gençlerin yalnızca katılımcı olarak değil, aynı zamanda karar verici pozisyonlarda da yer almalarını sağlaması gereklidir.

Buca Belediyesinin gençlerin sosyal farkındalığını artırmayı ve katılımlarını desteklemeyi amaçladığı bu tür projelerin kapsayıcılığı ve farklı gençlik gruplarını içermesi önemlidir. “Gençler Doğada Buluşuyor Kampı” gibi etkinliklerin sosyal bütünleşmeyi ve dayanışmayı teşvik etmesi olumlu bir adım olmakla birlikte katılımın daha geniş kitlelere yayılması sağlanmalıdır. Ayrıca bu tür kampların yalnızca sportif faaliyetler alanına sıkıştırılmaması ve gençlere yönelik eğitici atölye çalışmaları ile genişletilmesi önerilebilir. Her sınıf, etnik grup, eğitim düzeyi ve iş kolundan gencin bu tür etkinliklerde yer alması bu tür faaliyetlerin toplumsal kapsayıcılığını artıracaktır.

“Sürdürülebilir Kalkınma Çocuk ve Gençlik Liderleri Eğitim Programları” ve “Yenimahalle Gençlik Elçileri Projesi” ise gençlerin liderlik kapasitesini artırmayı hedeflemiştir. Ancak bu eğitimlerin kalıcı bir etki yaratabilmesi için gençlerin yalnızca bilgiyle donatılması yeterli değildir; bu becerilerin pratik uygulamaya aktarılmasına olanak tanınmalıdır.

“Küresel Hedefler için Genç Elçiler Çerçeve Programı” gençleri küresel hedefler doğrultusunda hareket etmeye teşvik etmektedir. Ancak bu gençlerin yerel ve ulusal düzeyde karar alma süreçlerine nasıl entegre edilebileceğine dair de strateji geliştirilmelidir. Liderlik becerilerinin uygulamada test edilip geliştirildiği somut projelerle desteklenmesi gençlerin liderlik yolculuğunu daha etkili hale getirecektir. Benzer bir şekilde, Buca Belediyesinin 2022 yılı Faaliyet Raporu incelendiğinde gençlerin karar alma süreçlerine katılımını artırmaya yönelik önemli girişimler başlattığı görülmektedir. Gönüllü Katılım Platformu Projesi ve Geleceğe M-Katılım Projesi, gençlerin yerel yönetim süreçlerine doğrudan katılmasını sağlayarak demokratik katılımı güçlendirmeyi hedeflemiştir. Bu projeler ile gençlerin sadece izleyici değil, karar verici pozisyonlarda da yer alabileceği bir mekanizma oluşturulması amaçlanmıştır. Henüz hazırlık aşamasında olan Gençlik Eylem Planı da gençlerin karar verme mekanizmalarına katılımının kurumsal olarak kalıcılığını sağlamaya yönelik adımlardan biridir.

“Yeşil Liderler Projesi” ve “Doğa için Genç Çözümler Projesi” gençlerin çevre bilincini artırmaya ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine katkıda bulunmalarını desteklemeye yönelik önemli çalışmalardır. Gençlerin iklim krizi ve sürdürülebilir kalkınma konularında eğitilerek çevresel sorunlara dair farkındalık ve duyarlılıklarının artırılması amaçlanmıştır. Bu tür projeler ile gençlerin yerel ve küresel çevre sorunlarına dair çözüm üretme süreçlerine aktif katılımları teşvik edilmektedir.

Gençlerin kişisel ve mesleki gelişimini destekleyen gençlik merkezlerinde düzenlenen kariyer planlama ve finansal okuryazarlık eğitimleri gençlerin iş gücü piyasasına hazırlamaktadır. Ayrıca, Bilim ve Sanat Merkezi tarafından yürütülen etkinlikler ile gençlerin bilim ve girişimcilik alanlarında uluslararası platformlarda temsil edilmelerine olanak tanınmıştır. Buca Belediyesinin bu yıl içindeki faaliyetleri incelendiğinde gençlerin sosyal ve ekonomik haklarını destekleme konusunda önemli adımlar atılmıştır. Ancak hak temelli bir yaklaşım çerçevesinde bu faaliyetlerin daha kapsayıcı ve erişilebilir olması gerektiği de görülmektedir. Özellikle, dezavantajlı gruplara yönelik pozitif ayrımcılık uygulamaları ve tüm gençlerin eşit şartlarda erişebileceği hizmetlerin geliştirilmesi önemlidir.

Gençler açısından olumlu seyreden sürece rağmen Buca Belediyesinin 2023 Faaliyet Raporu incelendiğinde gençlere yönelik faaliyet ve hizmetlerin yetersiz kaldığı söylenebilir. Raporda gençlerin katılımını sağlayacak çeşitli etkinlikler ve gönüllülük projeleri tanıtılsa da, bu projelerin stratejik bir planlamadan yoksun olduğu görülmektedir. Gençlere yönelik faaliyetlerin içeriğinin spor ve kültürel etkinliklerle sınırlı olması ekonomik ve sosyal sorunlarına yönelik çözümler üretmekte yetersiz kalmaktadır. Eğitimde fırsat eşitliği, istihdam olanaklarına erişim ve toplumsal yaşama katılım gibi haklar göz ardı edilmektedir.

Buca Belediyesi iklim değişikliği ile mücadele ve sürdürülebilir kalkınma konularında yaptığı projeler ile gençlerin çevresel sorunlara duyarlılığını artırmayı amaçlamaktadır. “İklim Değişikliği ile Mücadelede Biz de Varız Projesi” gibi girişimler gençler arasında çevre bilincinin gelişmesine olanak sağlamaktadır.

Gençlerin sosyal ve kültürel etkinliklere katılımının desteklenmesi ile toplumsal bağlarının güçlendirilmesi ve sosyal becerilerinin geliştirmesi amaçlanmaktadır. “26. Efes Üniversite Öğrencileri ile Gençlik Kampı” gibi etkinlikler katılımcılar arasında sosyal etkileşimi güçlendirirken, sosyal sorumluluk bilincinin pekişmesine de katkı sağlamaktadır. Bununla birlikte, bu tür etkinliklerin daha geniş kitlelere ulaşabilmesi için daha fazla tanıtım ve erişim stratejisi geliştirilmesi önerilmektedir.

Gönüllü çalışmalara yönelik projeler ile gençlerin toplumsal dayanışma bilincini güçlendirmek hedeflenmiştir. Kentteyiz Gönüllü Takımı, “Tarık Akan Amfi Dönüşüm Projesi” gibi girişimler ile gençlerin yerel sorunlara dair farkındalık geliştirmeleri amaçlanmaktadır. Ancak, gönüllü katılımın teşvik edilmesi için daha fazla destek ve motivasyon sağlanması gerektiği düşünülmektedir. Gençlerin gönüllü çalışmalarına katılımı artırmak için ödüllendirme sistemleri ve eğitim programları gibi destek mekanizmaları oluşturulabilir. Gençlerin hak temelli bir perspektif etrafında proje tasarımına dahil edilmesi gençlerin hem demokratik katılımı artırmak hem de sosyal, ekonomik ve siyasal haklarını savunma becerilerini geliştirmek için daha fazla imkân sağlayacaktır. “Kurumsal Kalkınma İçin Gençlik Katılımı Projesi” gibi projeler ile gençlerin karar alma süreçlerine dahil edilmesi sağlanmıştır. Ancak gençlerin ihtiyaç, talep ve şikayetlerini ifade edebilmeleri ve temsil edilmeleri için daha fazla fırsat yaratılması önemlidir. Gençlerin kendi projelerini geliştirmeleri ve uygulamaları için kurumsal ve finansal destek sağlanmalıdır.

Buca Belediyesi Faaliyet Raporu’nda yer alan gençlik merkezleri ve gönüllülük platformları gibi projeler önemli olmakla birlikte bu tür çalışmaların gençlerin bireysel gelişimlerine ve sosyal haklarının genişletilmesine daha fazla katkı sunması için hak temelli olarak tasarlanması gerekmektedir. Gençlerin en büyük sorunlarından biri olan işsizlik konusunda belediyenin daha aktif rol alması ve daha somut hedefler belirlemesi önemlidir. Bu amaçla meslek edindirme kursları ve kapasite geliştirici eğitimler hayata geçirilebilir. Ayrıca gençlerin barınma ve sosyal güvence gibi temel ihtiyaçlarını karşılamak için daha somut adımlar atılmalıdır. Buca Belediyesinin bütçesi göz önüne alındığında, gençlere yönelik faaliyetlere ayrılan kaynağın bu ihtiyaçları karşılamakta yetersiz kaldığı söylenebilir. Gençlere ifade ve temsil olanağı verecek platformların oluşturulması ve gençlerin demokratik katılımlarının teşvik edilmesi önemlidir. Yerel yönetimlerin gençlere yönelik faaliyet ve hizmetlere daha fazla finansal kaynak ayırması ve gençleri sadece hizmet alıcı değil, karar alma süreçlerinin aktif üyeleri olarak görmesi yerel kalkınma hedeflerine ulaşma açısından gereklidir. Buca Belediyesi gençlerin toplumsal hayata eşit katılımını sağlayacak uzun vadeli projelere öncelik vermelidir.

Öte yandan, Buca Belediyesinin 2024 Performans Programı gençlerin ihtiyaçlarının tespitine yönelik kapsayıcı bir vizyon sunmamaktadır. Buca Belediyesi sürdürülebilir kalkınma hedeflerine uygun projeler yürütse de gençlik politikalarına ayrılan finansal kaynak ve vurgu oldukça sınırlıdır. Gençlerin eğitim, istihdam ve barınma gibi temel haklarını kapsayacak bir performans hedefi oluşturulmamıştır. Programda gençlerin yalnızca spor ve kültürel faaliyetlerle desteklendiği, ekonomik hayata katılımını sağlayacak projelerin sayıca yetersiz kaldığı görülmektedir. Performans Programının analizi Buca Belediyesinin mevcut finansal ve kurumsal kaynaklarını gençlerin toplumsal katılımına yönlendirmesi konusunda yetersiz kaldığını göstermektedir. Bu çerçevede, gençlerin eğitim ve istihdamda karşılaştığı fırsat eşitsizliklerinin giderilmesine ve iş gücüne katılımlarının teşvik edilmesine yeterince yer verilmemiştir. Gençlerin sosyal haklarının korunması adına daha kapsayıcı ve sürdürülebilir performans hedeflerinin belirlenmesi ve buna yönelik projeler geliştirilmesi önemlidir. Ayrıca, gençlerin demokratik katılımını artıracak mekanizmalar oluşturulmalı ve bu mekanizmaların belediye politikalarına doğrudan katkı sunacak şekilde yapılandırılmaları gereklidir.

6.     Sonuç ve Öneriler

Buca genç nüfus açısından zengin bir ilçe olmasına rağmen, gençlerin ihtiyaçlarının karşılanmasında ciddi zorluklarla karşı karşıya kalmaktadır. 2024 yılı itibarıyla açılacağı duyurulan kız öğrenci konukevi, 150 kişilik kapasitesiyle ilçenin büyük öğrenci nüfusunun ihtiyaçlarını tam anlamıyla karşılamakta yetersiz kalmaktadır. Bu durum belediyenin gençlerin barınma sorununu çözme çabalarının yetersiz olduğunu göstermektedir. Özellikle Z kuşağı, sosyal medyanın etkisiyle toplumsal meselelerde daha bilinçli ve aktif bir şekilde yer almaktadır. Ancak, bu bilinçlenme gençlerin sorunlarına yönelik politikaların geliştirilmesiyle desteklenmediği sürece etkili bir değişim yaratma potansiyelini kaybetmektedir.

Buca’daki gençlerin büyük bir kısmı üniversite öğrencisi olmakla birlikte, öğrencilik hayatı dışında kalan gençlerin sorunları da göz ardı edilmemelidir. Bu gençler işsizlik, eğitim olanaklarına, sosyal destek mekanizmalarına ve psikolojik hizmetlere erişim gibi konularda zorluklar yaşamaktadır. Yerel yönetimin bu genç grubun ihtiyaçlarına yönelik somut adımlar atması toplumda daha geniş bir dayanışma ve etkileşim ortamı yaratacaktır. Buca Belediyesinin gençleri yalnızca tüketici olarak değil, karar verici ve katılımcı bireyler olarak kabul etmesi önemlidir. Belediyenin gençlik vizyonu gençlerin toplumsal hayatta kendilerine yer bulabilecekleri ve sosyal, ekonomik, kültürel haklarının genişletildiği bir perspektifle düzenlenmelidir. Buca Belediyesi gençlere yönelik projelere daha fazla finansal kaynak ayırmalı ve gençlerle birlikte, gençlerin haklarını koruyan ve savunan sürdürülebilir projeler geliştirmelidir. Bu hususta;

1. Genç İstihdamı ve Girişimcilik Destekleri: Gençlerin işsizlik sorunlarına çözüm getirmek amacıyla meslek edindirme kursları, girişimcilik eğitimleri ve iş birliği platformları oluşturulmalıdır.
2. Barınma İmkanlarının Genişletilmesi: Üniversite öğrencilerinin artan barınma sorunları uygun fiyatlı ve yeterli kapasitede öğrenci yurtları ve konukevi projeleri ile çözülmelidir.
3. Sosyal Hizmetlere Erişim: Gençlerin sosyal hizmetlere ve kültürel etkinliklere erişimini artıracak projeler hayata geçirilmelidir. Belediyenin gençlik merkezlerinin sayısı ve kapasitesi artırılarak gençlerin sosyalleşme, eğitim ve spor ihtiyaçları desteklenebilir.
4. Katılım Mekanizmalarının Güçlendirilmesi: Gençlerin yerel yönetim mekanizmasına aktif olarak katılabilmesi için gençlik meclisleri veya danışma kurulları gibi yapılar oluşturulabilir. Bu sayede, gençlerin şehir planlamasına ve sosyal politikalara katkıda bulunmaları sağlanır.

Türkiye’de demokratik sistemin yeterli temsiliyet imkânı sunmaması gençlerin siyasi katılımını da etkilemektedir. Seçimlerde gençlerin katılım oranlarının düşük seyretmesi siyasi partilerin gençlere yönelik politikalarının yetersizliğinden kaynaklanmaktadır. Buca Belediyesi gençlerin sesini duyuracak platformlar oluşturarak, onların siyasi süreçlere katılımını teşvik etmelidir. Gençlerin fikirlerini paylaşabileceği ve projelerin tasarlanmasında söz sahibi olabilecekleri mekanizmaların kurulması demokrasinin güçlenmesine katkı sağlayacaktır.

Z kuşağının iktidar ve yönetimle olan ilişkisi de dikkat çekici bir boyuttadır. Bu kuşak, aktif bir şekilde katılımcı ve demokratik değerleri savunmaktadır. Bu nedenle, yerel yönetimlerin gençlerin haklarını koruma ve sosyal adaleti sağlama amacı etrafında projeler geliştirmesi önemlidir. Gençlerin talepleri doğrultusunda şekillenen politikalar gençlerin yerel yönetimle olan bağlarını güçlendirecektir. Sonuç olarak, Buca Belediyesinin gençlerin barınma, sosyal katılım ve eğitim haklarına yönelik atacağı adımlar hem gençlerin yaşam kalitesini artıracak hem de ilçenin toplumsal dinamiklerini güçlendirecektir. Bu süreçte, gençlerin ihtiyaçlarına odaklanmak ve onları karar alma süreçlerine dahil etmek sürdürülebilir bir geleceğin inşasında kritik bir öneme sahip olacaktır.

KARABAĞLAR

1.     İlçe Belediyesinin Tarihçesi

Karabağlar, İzmir’in en kalabalık ikinci ilçesi ve birçok uygarlığın izlerini taşıyan en eski yerleşim yerlerinden biridir. Karabağlar’ın ilk yerleşim alanlarından biri olan Akçakale ve çevresi, 2500 yıllık bir geçmişe sahiptir ve 1990 yılında 1. Derecede Arkeolojik Sit Alanı ilan edilmiştir. Umut Mahallesi’ndeki bazı yapılar ise Karabağlar’ın Türk-İslam Dönemi’ne ait izler taşımaktadır. Umut Mahallesi Eskiizmir Caddesi üzerinde yer alan Yıkık Cami ile Yıkık Hamam yapılarının, burada inşa edilmiş bir külliyenin parçaları olduğu tahmin edilmektedir. Karabağlar’ın batısındaki Kızıldağlar ise 15. yüzyıldan itibaren Türkmen aşiretleri tarafından yerleşim alanı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Ayrıca, Osmanlı döneminden 1950’li yıllara kadar Karabağlar’daki Bozyaka bölgesi, İzmirliler için önemli yazlık alanlardan biri olmuş ve üzüm bağlarıyla önem kazanmıştır. 1950’lere kadar Bozyaka ve Eskiizmir bölgelerindeki yerleşimler dışında, ilçede dağınık halde bazı yerleşim alanları, köyler, çiftlikler, bağ evleri, tarlalar ve boş araziler ilçenin genel yapısını oluşturmuştur.

1950’lerden sonra şu an Karabağlar ilçe sınırları içerisinde olan bölgenin yapısı, İzmir sanayi bölgelerinde artan işçi talebini sağlamak için başlayan göç dalgalarıyla birlikte büyük ölçüde değişmiştir. İç göç nedeniyle oluşan gecekondulaşma, çarpık kentleşme, ve hızlı sanayileşmenin getirdiği yapılaşma ilçenin bugünkü fiziki ve sosyo-ekonomik yapısını belirleyen en önemli süreçler olmuştur. Gecekondu yapılaşmaları, Yeşilyurt semtinde başlamış ve Konak ilçesindeki Kadifekale’den Karabağlar sınırına doğru uzayıp Bozyaka ve Limontepe mahallerine kadar uzanmıştır. Ayrıca, Yeşillik Caddesi aksında mobilya atölyelerinin yoğunlaşması, ilçenin hem fiziksel hem de sosyo-ekonomik yapısını belirleyen diğer önemli etmenlerden biridir. Karabağlar, önemli bir mobilya üretim bölgesi ve buna bağlı küçük ve orta ölçekli işletmelerle sanayileşme süreçlerinin hızlı ve kontrolsüz bir şekilde devam ettiği bir bölge olarak büyümüştür. Öte yandan, İzmir’deki planlı kentleşme çalışmaları, Karabağlar ilçesi sınırlarında bulunun Hatay (İnönü) Caddesi ve çevresini etkilemiş; bu cadde aksında, ilçenin çarpık kentleşme yapısına tezat oluşturan görece düzenli yapı adalarının olduğu ve çok katlı apartmanların yapıldığı çalışmalar ön plana çıkmıştır.

Karabağlar, gecekondular, mobilya atölyeleri ve sanayi yapılarının yanı sıra, planlı kentleşme ile ortaya çıkan daha düzenli mahalleleri de barındıran yapısıyla İzmir’in en karmaşık ve en yeni ilçelerinden biri olarak öne çıkmaktadır. İlçe 2008 yılında kabul edilen 5747 sayılı “Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile kurulmuştur. İlçe’nin mahallelerini Konak ilçesinden ayrılan 55 mahalle ve 2012 yılında yürürlüğe giren 6360 sayılı kanun ile köyden mahalleye dönüştürülen Kavacık ve Tırazlı mahalleleri oluşturmaktadır. Ayrıca, 2015 yılında Uzundere’deki TOKİ konutları bölgesi Uzundere mahallesinden ayrılarak Yaşar Kemal Mahallesi adıyla ilçenin 58.mahallesi olmuştur. Karabağlar’ın ilçe statüsü 29 Mart 2009’da yapılan yerel yönetim seçimleri sonrasında kesinleşmiştir.

2.     Demografik Görünüm

Türkiye İstatistik Kurumunun Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) 2023 verilerine göre Karabağlar’ın nüfusu 476.500’tür. Nüfusun 234.944’ü erkek ve 241.556’sı kadındır. Yüzdesel dağılımda ise nüfusun %49,31’i erkek, %50,69’u kadındır. Bu noktada nüfusun cinsiyet bazlı dağılımı değerlendirildiğinde, ortaya dengeli bir görünüm çıktığı söylenebilir.

İlçedeki genç nüfus, yaş aralıklarına göre şöyledir; 15-19 yaş arası 31.433, 20-24 yaş arası 30.953, 25-29 yaş arası 34.899’dur. Toplam genç nüfus 97.285 olmakla birlikte 15-29 yaş aralığındaki genç nüfus ilçe nüfusunun %20,4’ünü oluşturmaktadır. Türkiye genç nüfus ortalaması %22,96 iken Karabağlar’ın genç nüfus oranı Türkiye ortalamasının altında kalsa da Karabağlar genç nüfusun yoğun olduğu bir ilçedir.

3.     Kurumsal Yapı

2008 yılında kurulan Karabağlar Belediyesi, 16 yıllık kurumsal bir geçmişe sahiptir. 2009 yılında yapılan ilk seçimlerde Kasım Sıtkı Kürüm (CHP) belediye başkanı olarak seçilmiştir. 2014-2019 ve 2019-2024 dönemlerinde ise Muhittin Selvitopu (CHP) belediye başkanı olarak görev yapmıştır. 2024 yılında yapılan seçimlerde ise Helil Kınay (CHP) ilçenin ilk kadın belediye başkanı olarak görev yapmaya başlamıştır.

Karabağlar Belediyesi, ilk Stratejik Planı’nı 2010-2014 yılları için hazırlamış olup, bu ilk dönemde ikinci Stratejik Plan döneminde (2015-2019) kurulmuş olan birçok müdürlük henüz mevcut değildir. Belediye ilk plan döneminde öncelikli olarak kurumsal altyapısını güçlendirerek ilçenin gelişmesine katkıda bulunmayı hedeflemiştir. Ancak, ilk dönemden itibaren belediye personelinin yaş ortalamasının yüksek olması, Stratejik Planlarda zayıf bir yön olarak tanımlanmıştır. İncelenen 2020-2024 Stratejik Planı’nda da belirtildiği üzere belediyede 24-29 yaş arası personel sayısı sadece 11 olarak tespit edilebilmektedir. Toplam personel sayısı olan 532 kişinin %2.07’lik kısmını genç personel oluşturmakla birlikte, Belediye kadroları ağırlıklı olarak orta yaş ve üstü kişilerden oluşmaktadır. Bu noktada, genç ve dinamik bir nüfusa sahip olmasını bir fırsat olarak değerlendiren belediyenin kadrolarını gençleştirmesinin, her alanda uygulanacak politikalar ve gençlerin istihdamına sağlanabilecek katkı açısından önemli olduğu söylenebilir.

Karabağlar İlçe Belediyesinde birçok başka belediyede bulunan Gençlik ve Spor Hizmetleri Müdürlüğü bulunmamakta ve gençlik ile spor kurumsal anlamda bir arada ele alınmamaktadır. Bunun yerine belediyede Spor İşleri Müdürlüğü vardır. Spor İşleri Müdürlüğünün misyonu arasında gençlere özel bir vurgu bulunmamakta ve birimin görevi; “Karabağlar ilçe sınırları içerisinde yaşayan vatandaşlar için her yaşa uygun sportif faaliyetleri düzenlemek ve hayata geçirmek” şeklinde tanımlanmaktadır. Ancak 11. Kalkınma Planı (2019-2023) ve 5393 sayılı Belediye Kanunu gibi üst politika belgelerindeki gençlik ve sporla ilişkili referanslarla bağlantılı olarak, Stratejik Plan hedeflerinde spor faaliyetlerinin, genç nüfusu da kapsayacak şekilde organize edilmesi planlanmıştır.

Öte yandan, Karabağlar Belediyesinin 2020-2024 dönemi Stratejik Planı’nın genel çerçevesinde gençler, dezavantajlı gruplar arasında tanımlandığı için Sosyal Yardım İşleri Müdürlüğü gençlikle ilgili politikalarda etkili bir birim olmuştur. 2014 yılında faaliyete geçmiş olan Sosyal Yardım İşleri Müdürlüğünün amaçları şu şekilde sıralanmıştır: Sosyal etkinliklerin düzenlenmesi, göçten kaynaklanan sosyo-kültürel entegrasyonunun sağlanması, kaynaklara erişim olanağı kısıtlı olan kişilere hizmetlerin erişimi, toplumsal yaşamda sosyal dengeyi sağlamak amacıyla yoksullukla mücadele edilmesi, demokrasi ve kalkınmanın önünde büyük bir engel olan kadına yönelik şiddetle mücadele, kadın ve gençlerin istihdama katılımının sağlanması, çocuk suçluluğunu önleme ve çocukların daha iyi eğitim olanaklarına ulaşması, engelli vatandaşlarının kent yaşamına katılımı ile hizmetlere erişebilir olmalarının sağlanması, yaşlılarımıza daha sağlıklı ve kaliteli yaşam sağlanması, tüm vatandaşlarımıza hak temelli yurttaşlık bilinci kazandırılması. Müdürlüğün görevleri kapsamında, ilçenin sosyo-kültürel ve ekonomik olarak bütüncül gelişimi amaçlanırken, gençler de bu süreçte hedef kitle olarak tanımlanmıştır.

Karabağlar’da Kent Konseyinin Kadın, Engelli, STK, Muhtar, Emekli ve Spor Meclisleri bulunmakta, ancak Gençlik Meclisi bulunmamaktadır. Yapılan medya analizinde 2011 yılında Kent Konseyi Gençlik Meclisi kurulmasına dair çalışmaların yapıldığı tespit edilmiştir. Gençlik Meclisi, gençlerin karar verme süreçlerine katılımını hedefleyen ve söz sahibi olmalarına dair çalışmalar yapmayı öngören bir platform olarak tanımlanmıştır.[13] Medya analizinde meclisin başka bir çalışması tespit edilememiştir. Ancak, 2024 yılında belediye başkanı seçilen Helil Kınay, Sosyal İklim Derneği, Habitat Derneği, EÇEV ve Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği İzmir Şubesi işbirliğinde düzenlenen Karabağlar Kent Konseyi Gençlik Çalıştayı’na katılmış ve kurulması gereken gençlik meclisinden bahsederek  ‘gençlerin yönetim süreçlerine vereceği katkılarla daha güzel bir Karabağlar’ı birlikte oluşturabileceklerini’ belirtmiştir.[14] Bu kapsamda, ilçede yeni dönemde gençlik meclisi kurulma çalışmalarının tekrar başlayacağı ön görülmektedir.

4.     Gençlik Merkezleri

Yeni bir belediye olan Karabağlar’da henüz belediyeye ait bir gençlik merkezi yoktur. Ancak gençlik merkezi gibi yeni tesislerin inşaatı, 2020-2024 dönemi Stratejik Planı’nda ikinci amaç kapsamında öngörülmüş ve bu amaçla 2021 yılında Atatürk Gençlik ve Spor Merkezi’nin inşaatına başlanmıştır. Stratejik Plan hazırlama sürecinde paydaşlarla yapılan toplantılarda da spor alanlarının yetersizliği ve ilçede kapalı yüzme havuzu olmaması STK’lar ve mahalle meclisleri tarafından dile getirilmiştir. Ayrıca gençlik merkezinde gençlere meslek edindirme gibi etkinliklerin yapılması talebi de paydaşlar tarafından ifade edilmiştir. Muhittin Selvitopu döneminde inşaatı başlayan gençlik merkezinin inşaatı devam etmekle birlikte, yeni belediye başkanı Helil Kınay da merkezin inşaatını ziyaret ederek gençlik merkezinin ilçe için önemine dikkat çekmiştir.[15]

Ayrıca Belediye 2012 yılında kurulmuş olan Karabağlar Belediyesi Eğitim Merkezi’nde (KARBEM) çocukların ve gençlerin eğitimlerine destek vermek ve eğitimde fırsat eşitliğini sağlamak adına; lise, üniversiteye hazırlık ve ara sınıflardaki öğrencilere ücretsiz eğitim sunmaktadır.[16] Buna ek olarak, Karabağlar Belediyesi kaynaklara ulaşamayan ve eşit fırsatlardan yoksun gruplara odaklanan mesleki eğitim, hobi kursları ve çocuklar için yaz okulu gibi çeşitli hizmetler sunmaktadır. Belediye bünyesine 2017 yılında hizmete açılmış olan 274 yatak kapasiteli Atatürk Kız Öğrenci Yurdu bulunmaktadır.

5.     Karabağlar Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı ve Faaliyet Raporları’nın (2020-2024) Gençlik Perspektifinden İncelenmesi

Karabağlar İlçe Belediyesinin 2020-2024 Stratejik Planı, yeni bir kent yaşamı oluşturma ve “Yeni Karabağlar”ı inşa etme ekseninde şekillendirilmiştir. Bu ana yaklaşımın belirlenmesinde ilçenin mevcut kentsel yapısında gözlemlenen çeşitli sorunların önemli bir rol oynadığı söylenebilir. Özellikle çarpık kentleşme ve imar sorunları, ilçede yoğunlaşan mobilya atölyeleri ile sanayi yapılarının getirdiği fiziksel çevredeki zorluklar, sosyo-ekonomik açıdan dezavantajlı hanelerin sayısının yüksekliği gibi unsurlar, bölgenin yapısal dönüşüm ihtiyacını gözler önüne sermektedir. Bu koşullar altında belediye, ilçenin sosyal ve ekonomik yapısını iyileştirmeyi, fiziksel altyapıyı modernize etmeyi ve kent sakinlerine daha yaşanabilir bir çevre sunmayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, Karabağlar’ın kentsel gelişim sürecini sosyal adalet ve sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda yeniden şekillendirmeye yönelik adımların belirlenmesi ve uygulanması, belediyenin öncelikli hedefleri arasında yer almaktadır.

2020-2024 Stratejik Planı’nda belirlenen dokuz amaç, bu ana eksen doğrultusunda şekillenmekle birlikte, planın birinci amacında vurgulandığı üzere, Karabağlar’ın özgün kent kimliğini oluşturmak büyük önem taşımaktadır. Bu amaç doğrultusunda, “İmar planları ve uygulamalarıyla düzenli ve denetlenebilir bir kentsel gelişim sağlayarak Karabağlar’a çağdaş, estetik ve yaşanabilir bir kent kimliği kazandırmak” hedeflenmiştir. Diğer amaçlarda da ulaşım altyapısını geliştirmek, sosyal donatı alanlarını arttırmak, temiz bir çevre yaratmak, toplum sağlığını ve refahını yükseltmek, bunun için kurumsal altyapıyı güçlendirmek gibi yaklaşımlarla Stratejik Planın ana ekseni desteklenmiştir.

Belediyenin Stratejik Planı gençlik odaklı politikalar ekseninde incelendiğinde, gençlerin bir toplumsal grup olarak kadınlar, çocuklar, engelliler ve yaşlılarla birlikte dezavantajlı gruplar arasında değerlendirildiği tespit edilmiştir.Bir önceki plan dönemi olan 2015-2019 yıllarında da benzer bir yaklaşımın mevcut olduğu ve belediyenin gençlikle ilgili odağının sosyal yardım ekseninde şekillendiği görülmüştür. Sosyal yardım ilçe belediyesinin ana çalışma konularından birisi olup, gençliğin de bu kapsamda dikkate alınmış olması önemlidir. Bu bağlamda, 2020-2024 Stratejik Planının beşinci amacı olan “Sosyal Refah ve Dayanışma İçerisinde Yaşayan Güçlü Bir Toplum Oluşturmak” doğrultusunda gençlikle ilgili hedeflerin belirlendiği görülmektedir.

Amaç 5 Hedef 5.2 kapsamında dezavantajlı kesimlerden çocuk, genç ve yaşlılara yönelik hizmet sunumunun daha etkin olması ve nitelik ve nicelik olarak bu hizmetlerin artırılması planlanmaktadır. Bu hedef, gençlere yönelik planlanan spor, kültür ve sanat etkinliklerine ilişkin genel bir çerçeve çizmektedir. Amaç 5 Hedef 5.2’ye yönelik performans göstergeleri incelendiğinde, bu hedef kapsamında ele alınan dezavantajlı grupların geniş bir yelpazeye yayılması nedeniyle gençlere yönelik faaliyetlerin geri planda kaldığı görülmektedir. Sosyal Yardım İşleri Müdürlüğünün sorumlu birim olduğu bu hedef için ön görülen bütçe 2.829.850,00 TL’dir. Bu kapsamda performans göstergeleri, rehberlik hizmetlerinin karşılanma oranı, yaz okuluna katılacak çocuk sayısı ve yapılan etkinlik, gezi ve eğitim sayısı üzerinden belirlenmiştir. Gençlere yönelik yapılması düşünülen faaliyetler ve etkinlikler performans göstergelerinde yer bulamamıştır. Hedef kartının faaliyetler kısmında ise gençler için yapılacak olan etkinlikler, çocuklarla birlikte ele alınarak spor, kültür ve sanat alanları tanımlanarak belirsiz bırakılmıştır. Bu hedef kapsamında, belediyenin faaliyet raporları karşılaştırmalı olarak incelendiğinde de gençlere yönelik etkinliklerin oldukça az ve geri planda kaldığı tespit edilmiştir. Faaliyet raporlarında Sosyal Yardım İşleri Müdürlüğünün kadınlarla, çocuklarla, yaşlılarla ve engellilerle ilgili çalışmaları geniş yer tutmakta ve sistematik bir şekilde çalışmalar her yıl devam etmekteyken gençlerle ilgili böyle bir sistematik etkinlik çalışması mevcut değildir.

Amaç 5 Hedef 5.3 ise “İlçede Ekonominin Gelişmesine Katkıda Bulunarak Kadınların ve Genç İşsizlerin İşgücüne ve İstihdama Katılımlarını Artırmak” olarak tanımlanmıştır. Bu noktada, Stratejik Planda genç işsizliğine yer verilmesi, gençlerin homojen bir grup olmadığının tespit edilmesi açısından önemlidir. Yalnızca eğitim gören gençlere yönelik faaliyetlerin önceliklendirilmemesi ve istihdam alanında da gençlerin yaşadığı sıkıntıların kavramsal olarak göz önünde bulundurulması da Stratejik Plandaki önemli bir yaklaşımdır. Stratejik Plandaki genç işsizliğine yönelik bu yaklaşım, 11. Kalkınma Planı (2019-2023) kapsamında gençlerin işgücü piyasasına aktif katılımının desteklenmesi ve istihdamlarının kolaylaştırılması hedefiyle de uyum içindedir. Benzer şekilde, Stratejik Planda ele alınan bir diğer üst politika belgesi olan 2018-2020 dönemine ilişkin Orta Vadeli Program’da da “Ne istihdamda ne eğitimde olan gençlerin profillerinin belirlenmesi ve bu kişilerin işgücü piyasasına katılımlarını destekleyecek birey, aile ve toplum odaklı bütüncül bir mekanizmanın geliştirilmesi” yönündeki politikanın, Belediyenin yaklaşımını şekillendirdiği görülmüştür. Ayrıca, 2014-2023 İzmir Bölge Planı’nda genç işsizliğine yapılan vurguya, Stratejik Plan’da da referans verilmiştir. Bu noktada, üst politika belgelerinin stratejik bir bakış açısıyla ele alınarak gençler açısından oldukça önemli olan işsizlik sorununa vurgu yapılması nedeniyle, belediyenin bu alanda gençlik politikalarıyla ilgili görece güçlü bir yaklaşımı olduğunu söylemek mümkündür.

Hedef 5.3’te tanımlanan ekonominin gelişmesine katkıda bulunma amacıyla kadınların ve genç işsizlerin işgücüne ve istihdama katılımını arttırma hedefinin performans göstergeleri incelendiğinde ise aynı güçlü yaklaşım tespit edilememiştir. Performans göstergeleri açılan semt merkezi, hobi kurs sayısı, çocuk oyun odası ve kreş sayısı, mesleki eğitim kurs sayıları üzerinden tanımlanmıştır. Bu noktada, göstergelerin çeşitlendirilmesi belediyenin stratejik odağını kuvvetlendirme açısından önemlidir. Sosyal Yardım İşleri Müdürlüğünün sorumlu birim olduğu bu hedef için ayrılan bütçe ise 1.683.961,00 TL olup, bu kapsamda bir hedef için oldukça düşük kalmıştır.

Ancak, Hedef 5.3 doğrultusunda yapılacak faaliyetlerde, ilçedeki mobilya sektörünün önemi göz önünde bulundurulmuştur. Özellikle, mobilya mesleki eğitim merkezi açılması ve bunun için meslek odaları ile diğer ilgili kurumlarla iş birliği yapılması planlanmıştır. Gençlere hem mesleki ve teknik eğitim verilmesi hem de işverenlerle aralarında bağ kurularak istihdama katılımın kolaylaştırılmasının hedefin faaliyet alanında belirlenmiş olması, hedefin gerçekçi bir boyutu olduğunu göstermektedir. Hedef 5.3’teki bu faaliyetin yaklaşımını destekleyecek şekilde de Karabağlar’da sosyal donatı alanlarını arttırma amacıyla şekillendirilen Amaç 2 Hedef 2.2’de “Mobilya Mesleki Eğitim Merkezi ve Sosyal Tesis yapılması” planlanmıştır. Bu planlama dahilinde ilçede “Mobilya Akademi” adında bir merkez kurulmuştur. Mobilya sektörünün nitelikli ara eleman ihtiyacını karşılamak amacıyla Karabağlar Belediyesi ile İzmir Mobilyacılar ve Marangozlar Odası (İZMOD) iş birliğiyle yürütülen bu merkezin açılışı 2021 yılında yapılmıştır. Yapılan medya analizinde akademide düzenlenen eğitimlerde hem mobilya sektörünün ihtiyaçlarını gözeten hem de gençlerin bu sektördeki istihdamını kolaylaştıracak etkinliklerin düzenlendiği tespit edilmiştir. Karabağlar Kaymakamlığı da İzmir Kalkınma Ajansı tarafından yürütülen Sosyal Gelişmeyi Destekleme programı (SOGEP) kapsamında akademi vasıtasıyla “Kadınlar ve Gençler için Karabağlar Mobilya Akademi Projesi” adında bir proje yürütmüştür.[17] Bu çalışmalar, Karabağlar Belediyesinin hem ilçedeki önemli bir sektörün ihtiyacını hem de gençlerin istihdama katılması yönündeki çabasını Stratejik Plan üzerinden şekillendirmesi ve ilgili paydaşları bir araya getirmesi açısından iyi bir örnektir. Henüz üç yıldır faaliyet gösteren Mobilya Akademi ile ilgili yapılan medya analizinde, bu kısa süreye rağmen etkili çalışmalar yürütüldüğü tespit edilmiştir. Bu bağlamda, Stratejik Plan kapsamında genç işsizliği gibi bir kavramı ön plana çıkarmanın ve bunu bir strateji bağlamında ele alarak çözüm üretmenin oldukça etkili olduğu görülmektedir.

Hedef 5.2 ve Hedef 5.3 kapsamındaki faaliyetlere ek olarak Hedef 5.4’te “Yoksullukla mücadele ederek sosyal adaleti sağlamak ve dayanışmayı güçlendirmek” çerçevesinde yürütülecek olan geniş kapsamlı sosyal yardımlarda kadınlar, engelliler, yaşlılar, yoksullar ve göçle gelenlerle birlikte genç işsizlerin de sosyal içerme politikaları üzerinden toplumsal katılımı ve desteklenmesi bir ihtiyaç olarak belirlenmiştir. Sosyal Yardım İşleri Müdürlüğünün sorumlu birim olduğu bu hedef için ayrılan bütçe ise 32.000.438,00 TL’dir. Her ne kadar kapsamı oldukça geniş bir hedef olsa da özellikle Hedef 5.3 gibi somut çıktılar üretilebilecek bir hedef için planlanan bütçe olan 1.683.961,00 TL ile kıyaslandığında, Hedef 5.4’ün bütçesi oldukça yüksek kalmaktadır. Hedef 5.4 kapsamında Sosyal Yardım İşleri Müdürlüğü’nün çalışmaları faaliyet raporları üzerinden karşılaştırmalı olarak incelendiğinde, gençlere yönelik faaliyetlerin yine diğer toplumsal kesimlere oranla oldukça geri planda kaldığı görülmektedir.

Gençlik odağı daha belirgin olan 5.2, 5.3 ve 5.4 hedeflerine ek olarak, Stratejik Plan’da bazı hedeflerin ihtiyaç tanımlarında gençlik kavramına yer verilmektedir. Bu ihtiyaç tanımı farklı amaçların hedeflerinde “Başta yaşlılar, çocuklar, gençler, kadınlar ve engelliler olmak üzere toplumun geneline yönelik parklar, kültürel tesisler, spor alanları gibi sosyal donatı ve rekreasyon alanları yaygınlaştırılmalı ve mevcut alanlar iyileştirilmelidir” ifadesiyle benzer şekilde yapılmıştır. Örneğin, Karabağlar’ın kentsel gelişimini sağlayıp, yaşanabilir ve çağdaş bir kent kimliği yaratılmasıyla ilgili birinci amacın 1.5 ve 1.6 hedeflerinde yeni kent yaşamının oluşturulmasının gençler için önemi de dikkate alınmıştır. Aynı şekilde çevre kalitesinin artması ve sürdürülebilir bir çevre yaklaşımı için belirlenen amaç üç kapsamında yapılacak olan park ve yeşil alanların yaşlılar, çocuklar, kadınlar ve engellilerle birlikte gençler için de önemli olduğu ihtiyaç tanımında vurgulanmıştır. Ancak bu tanımlar çerçevesinde gençliğin kendi içindeki farklılıkları ve temsiliyetleri göz önüne alınmadan, gençlik yalnızca geniş bir toplumsal kesim olarak ele alınmıştır.

Amaç 8 Hedef 8.1’de ise toplumun geneline yönelik spor faaliyetlerinin arttırılması için bir strateji belirlenirken, gençlere özel bir ihtiyaç tanımı da yapılmıştır. Gençlerin ‘okul−sınav−iş bulma döngüsünden’ çıkabilmeleri için ilçede buna yönelik kültürel, bilimsel ve sportif faaliyetlerin düzenlemesi ve erişilebilir hale getirilmesi hedef 8.1 ekseninde göz önünde bulundurulmuştur. Bu hedefle ilgili sorumlu birimin çalışmaları faaliyet raporları üzerinden değerlendirildiğinde, amatör spor kulüplerinin desteklendiği ve önemli günlerde etkinlikler düzenlendiği tespit edilmiştir. Ancak etkinlikler oldukça sınırlı kalmış ve gençlere yönelik etkinlikler çeşitlendirilmemiştir. Bu hedef kapsamında ana sorumlu birim olan Spor İşleri Müdürlüğü ile birlikte çalışması planlanan Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğünün faaliyetleri incelendiğinde gençlere yönelik etkinliklerin ön plana çıkmadığı ve çeşitlendirilmediği görülmüştür. Daha çok çocuklara yönelik etkinlikler her iki müdürlüğün faaliyetlerinde de ağırlık kazanmıştır.

6.     Sonuç ve Öneriler

Sonuç olarak, Karabağlar Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı ve Faaliyet Raporları gençlik perspektifinden incelendiğinde, Belediyenin gençlik politikalarıyla ilgili iki farklı yaklaşımının olduğu söylenebilir. İlk yaklaşım, henüz yeni sayılan bir ilçe belediyesinin mevcut fiziki çevreye ve sosyo-ekonomik yapıdaki sorunlara yönelik çözümler üretirken gençliği sadece geniş bir toplumsal kesim olarak ele almasıdır. İkinci yaklaşım ise, gençliği yakından ilgilendiren genç işsizliği gibi bir sorunun Stratejik Planda kavramsal olarak ele alınıp daha somut politikalar ve faaliyetler üretilmesini sağlayan bir yaklaşımdır.

Karabağlar Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı’ndaki ilk yaklaşım değerlendirildiğinde, gençliğin kendi sorunları ve ihtiyaçları kapsamında bir özne olarak ele alınmadığı ve dolayısıyla belirlenen stratejilerin derinleşip çeşitlenmediği söylenebilir. Ayrıca, bu kapsamda yapılacak çalışmalardan sorumlu birim olan Sosyal Yardım İşleri’nin, dezavantajlı gruplar olarak tanımlanan engelliler, kadınlar, çocuklar, yaşlılar, yoksullar ve göçle gelenler ile birlikte gençlerden de sorumlu birim olması, gençlik odağının diğer toplumsal kesimlere yönelik etkinliklerle karşılaştırıldığında geri planda kalmasına yol açmıştır. Örneğin, Belediyenin etkinliklerinden yararlanan genç sayısı ya da etkinliklerin içeriği ve sayısı ile bir bilgiye ulaşılamamaktadır. Öte yandan, Karabağlar Belediyesi paydaşlardan gelen talepler doğrultusunda gençlik merkezlerinin açılması gibi konularda Stratejik Plan’da ihtiyaç tanımı yapmış ve bu eksende harekete geçerek büyük ölçekli ilk gençlik merkezinin inşaatını başlatmıştır. Aynı şekilde, Belediye gençlerin barınma ihtiyacını göz önünde bulundurarak yeni bir yurt açmıştır. Bu gibi çalışmalarla gelecekte Karabağlar Belediyesinin projelerinin çeşitlenmesi ve hem niceliksel hem de niteliksel olarak verilen hizmetlerin ve yapılan faaliyetlerin gelişmesi sağlanmalıdır. Ancak bunun için söz konusu Stratejik Planda gençlikle ilgili daha geniş kapsamlı bir politika odağının oluşturulması ve ilçedeki yoğun genç nüfusun farklı yaş gruplarına göre eğitim, barınma ve istihdam gibi ihtiyaçlarının göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

Karabağlar Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı’ndaki gençlikle ilgili ikinci yaklaşım değerlendirildiğinde ise, somut bir politika alanı olan genç işsizliğinin tanımlanmasında üst politika belgelerinin iyi analiz edilmesinin etkili olduğu söylenebilir. Özellikle, 11. Kalkınma Planı’ndaki “Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum” başlığında yerel yönetimlerde gençlerin rolüne yönelik politika ve tedbirlerin dikkate alındığı tespit edilmiştir. Bu yaklaşım, Belediyenin Stratejik Planı’nda genç işsizliğine yer verilmesini ve sorunun çözümüne yönelik Stratejik Plan’ın dokuz temel amacı kapsamında bir hedef oluşturulmasını sağlamıştır. Bu çerçevede, gençler için mesleki eğitim ve istihdam alanında olanaklar yaratılmıştır. Özellikle mobilya sektöründeki önemli paydaşlarla kurulan Mobilya Akademi bu stratejik yaklaşımın somut ve iyi bir örneğidir. Süreç içerisinde akademideki çalışmaların sürekliliğini sağlamak adına, gelecek dönemlerdeki Stratejik Planlarda genç işsizliğiyle ilgili kavramsal çerçevenin korunması, faaliyetlerin çeşitlendirilmesi ve genç işsizliğine çözümde ne kadar etkin olunabildiğinin takibinin yapılmasının önemli olduğu söylenebilir.

Bu iki yaklaşımın değerlendirilmesine ek olarak, Belediyenin gençlikle ilgili hedeflerinden sorumlu özel bir biriminin olmadığı tespit edilmiştir. Birçok belediyede olan Gençlik ve Spor Hizmetleri Müdürlüğü, Karabağlar Belediyesinde Spor İşleri Müdürlüğü olarak hizmet vermektedir. Her ne kadar Gençlik ve Spor Hizmetleri Müdürlükleri gençlik politikalarının çeşitlenmesine her zaman katkıda bulunmamakla birlikte gençlerin ihtiyaç ve taleplerine odaklanacak özel bir kurumun varlığı gençlere yönelik politikaların geliştirilmesinde olumlu bir zemin hazırlamaktadır. Öte yandan, söz konusu birimler gençleri hedef alan etkinlik sayılarının artması ve ayrılan bütçe ile kaynak yaratımı açısından avantaj sağlayabilmektedir. Karabağlar örneğinde ise gençlere yönelik hedeflerin olan Sosyal Yardım İşleri Müdürlüğünün çatısı altında ele alınması gençlere yönelik politikaların geliştirilmesine dolaylı olarak engel olmakta, varolan projelerin maddi sürdürülebilirliğini sınırlamakta ve genç nüfusa yönelik etkili çözümler geliştirme imkanını kısıtlamaktadır.

Son olarak, Karabağlar Belediyesinin mevcut gençlik odaklı politikalarının temelinin kuvvetli olduğu ancak gelişip derinleşmesi gerektiği söylenebilir.  Belediyenin hem eğitim alanında gençleri desteklemesi hem de istihdam olanakları yaratma çalışmaları etkili olsa da, gençlerin sosyo-kültürel olarak gelişimlerine de katkıda bulunacak etkinliklerin artması ve çeşitlenmesi gerekmektedir. Bunun için Belediyenin gençlere yönelik ana yaklaşımı olan dezavantajlı grup tanımın, daha geniş kapsamlı bir şekilde ele alınarak gençlerin farklı yaş, cinsiyet ve eğitim durumları göz önünde bulundurularak değerlendirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, karar alma süreçlerinde gençlerin politik temsilini sağlamak amacıyla kurumsal anlamda alan açılması ve gençlerin kendi temsiliyetlerini sağlaması önemlidir. Daha önce de belirtildiği gibi, gençlik meclisinin yeniden kurulmasının hızlandırılması, Belediyenin yeni dönemindeki gençlik politikalarını şekillendirebilmesi için önemli bir fırsattır. Gençlik Meclisinde üretilebilecek politikaların belediyenin kurumsal yapısında yer bulabilmesi için de gençlik alanında etkili bir yönetişim yapısı oluşturulabilir. Böylece, Karabağlar Belediyesi, gençlerin hem karar alma mekanizmalarında yer almasının hem de hizmet sunumunda çeşitliliğin artmasına katkı sunmalarının yolunu açabilir.

KARŞIYAKA

1.     İlçe Belediyesinin Tarihçesi

Karşıyaka İlçesi, İzmir Körfezi’nin kuzeyinden ve Yamanlar Dağı’nın eteklerine uzanan bir alanda kurulmuştur. Yamanlar Dağ Grubu’nun güney yamaçlarını da içine alan Karşıyaka’nın doğusunda Bornova, batısında Çiğli ve kuzeyinde Menemen ilçeleri bulunmaktadır. Körfez-Yamanlar Dağ grubu arasında yer alan ilçe, aralarında Bostanlı, Alaybey, Nergis, Bayraklı, Gümüşpala ve Yamanlar gibi mahalleler ile birlikte toplam 27 mahalleye sahiptir.

18. yy.’da Karşıyaka’nın özellikle zeytinleri ile ünlü bir köy olarak kayıtlara geçtiği görülmektedir. 19. yüzyıl Batı kaynaklarında Kordelio adı altında anılan ilçe coğrafi konumu nedeniyle Yamanlar Dağı’nın güneye bakan yamaçlarındaki verimli toprağı körfeze taşıyan üç adet taşkın derenin meydana getirdiği Alaybey ve Karşıyaka düzlüklerine hâkim bir noktada bulunmaktadır. Merkeze bağlı Sancaklı ve Yamanlar mahalleleri sınırında küçük ölçekli tarım yapılmakla beraber bölgenin yamaç olması sonucu ilçede büyük tarım alanları bulunmamaktadır.

İlçenin tarihsel gelişimini işaret eden önemli dönüm noktalarından biri 1865 yılında İzmir-Menemen demiryolunun hizmete girmesi akabinde artan nüfus hareketliliği sonucunda gerçekleşmiştir. 1874 sonrasında İzmir merkez (Konak) ile vapur seferlerinin başlaması söz konusu gelişmeyi daha da hızlandırmıştır. 1800lerin sonunda Karşıyaka’dan denize dökülen Gediz Nehri’nin yatağının değiştirilmesi sonucunda ilçe yerleşime uygun hale gelmiştir. Tarihsel olarak Levanten nüfus ve tüccarların yerleşim gösterdiği Karşıyaka önemli sayıda gayrimüslim nüfusa ev sahipliği yapmıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra yerleşim alanı, 1950’lerde İzmir’e olan göçler nedeni ile kuzeyde Yamanlar Dağı eteklerine kadar uzanmış, doğuda ise sanayi tesislerinin bulunduğu Turan ve Bayraklı semtlerine doğru genişlemiştir.

Karşıyaka, Mustafa Kemal Atatürk’ün annesi Zübeyde Hanım’ın kabrine ve Latife Hanım Köşkü Anı Evi’ne ev sahipliği yapmaktadır. İlçede ayrıca Bilim Müzesi, Bostanlı Açıkhava Arkeoloji Müzesi, Deprem Müzesi, Haberleşme Müzesi ve Hamza Rüstem Fotoğraf Müzesi, Kadına Saygı Müzesi gibi birçok müze bulunmaktadır. 1905’te açılan ve ilçedeki en eski Katolik kilisesi olan St. Helen Kilisesi ve Türkiye’nin ilk opera binası Opera İzmir yine Karşıyaka ilçe sınırları içerisinde yer almaktadır. İlçe ayrıca 1912 yılında kurulan ve o günden bu yana tenis, futbol, basketbol, yelken, voleybol, karate, judo, masa tenisi, motosiklet sporları, kürek, golf, atlı spor, ragbi ve hokey alanlarında faaliyet gösteren Karşıyaka Spor Kulübü’ne ev sahipliği yapmaktadır.

2.     Demografik görünüm ve veriler

Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) 2023 verilerine göre Karşıyaka’nın nüfusu 341.857’dir. Nüfusun 234.944’ü erkek ve 241.556’sı kadındır. Yüzdesel dağılımda ise nüfusun %47’si erkek, %53’ü kadınlardan oluşmaktadır. Bu noktada nüfusun cinsiyet bazlı dağılımı değerlendirildiğinde, ilçede yaşayan kadın nüfusun erkeklere göre daha fazla olduğu görülmektedir. TÜİK verileri ele alındığında Karşıyaka Türkiye ortalamasının üstünde eğitim oranına sahip görülmektedir. İlçedeki nüfus artış hızı verileri ülke ortalamasına göre negatif seyrederken hane geliri incelendiğinde Türkiye ortalamasının üstünde konumlanmaktadır. İlçedeki genç nüfus yaş kırılımlarına göre 15-19 yaş arası 17.097, 20-24 yaş arasında 15.543, 25-29 yaş arasında 20.803 civarında olup toplam genç nüfus toplam nüfusun %16’sına denk gelmektedir.

3.     Kurumsal Yapı

Karşıyaka’daki belediye teşkilatı Cumhuriyet öncesi döneme kadar uzanmaktadır. 1874  yılında Karşıyaka belediye teşkilatı kurulmuştur. Takip eden senelerde Karşıyaka’nın ilk Belediye Başkanlığı görevine Çömezzade Hacı Mehmet Efendi getirilmiştir. Günümüzde İzmir anakent alanı içerisinde yer alan Karşıyaka 1 Haziran 1954 yılında ilçe konumuna getirilmiştir. 1984 yılında bağımsız olarak kurulmuş olan Karşıyaka Belediyesinin ilk Belediye Başkanı Nevzat Çobanoğlu’dur (1984-1989). Daha sonra Cihan Türsen (1989-1994), Kemal Baysak (1994- 1999), Şebnem Tabak (1999-2004), Cevat Durak (2004-2014), Hüseyin Mutlu Akpınar (2014-2019). Dr. Cemil Tugay (2019-2024) Belediye Başkanlığı görevinde bulunmuştur. 2024 itibariyle Karşıyaka’nın yeni Belediye Başkanı olarak Yıldız Ünsal görev yapmaktadır.

Karşıyaka Belediyesinin kurumsal yapısı analiz edildiğinde Belediye Başkanı ile birlikte dört adet Belediye Başkan Yardımcılığı, otuz yedi müdürlük ve otuz yedi meclis üyesine sahip olduğu görülmektedir. Karşıyaka Belediyesi müdürlükleri incelendiğinde gençlik ile ilgili bir müdürlüğün olmadığı bunun yerine kısmi olarak gençlerin ihtiyaç ve taleplerine cevap verebilecek müdürlüğün Spor Müdürlüğü olduğu saptanmıştır. Benzer bir şekilde, Karşıyaka Belediye Meclisini çatısı altında İmar Komisyonu, Eğitim Komisyonu, İnsan Hakları ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Komisyonu, AB ve Dış İlişkiler Komisyonu, Aile ve Çocuk Komisyonu gibi komisyonların faaliyet gösterdiği ancak gençlere yönelik çalışmalar yapan herhangi bir komisyonun olmadığı göze çarpmaktadır. 2005 tarihinde kurulmuş olan Karşıyaka Kent Konseyinin ardından Kadın Meclisi, Engelsiz Yaşam Meclisi, Çocuk Meclisinin de kurulduğu tespit edilmiştir.

Momentum Gençlik Ağı Derneği tarafından gerçekleştirilen diğer çalışmalarda da vurgulandığı gibi kent konseyleri ve buna bağlı olarak faaliyet gösteren gençlik meclisleri gençlerin yerel yönetimlerde karar alma süreçlerine dahil olduğu, kent sorunlarının çözümünde rol almalarını sağlayan ve gençlik alanında politikalar üretmelerini sağlayan en önemli mekanizmalardan sayılmaktadır. Zira kent konseyleri altında faaliyet gösteren gençlik meclisleri gençlerin yerel yönetimlerde daha fazla söz hakkı olmasında ve kendi sorunlarına dair politikaları gündeme getirip yerel düzeyde katılımın ve genç temsilinin artırılması bakımından büyük önem arz etmektedir. Yapılan araştırmada Karşıyaka Belediyesi Kent Konseyi Gençlik Meclisinin bulunduğu ve gençlere yönelik gençlik kampları ve çeşitli eğitim ve spor faaliyetlerinde rol aldığı görülmüştür.[18] Ancak bu faaliyetler gençlerin siyasi özne olarak ele alınması ve gençlere yönelik istihdam sorunları, güvencesizlik, barınma sorunları ve yoksulluk gibi sınıfsal temelli meseleler ışığında incelendiğinde oldukça kısıtlı kalmaktadır.

4.     Gençlik Merkezleri

Karşıyaka Belediyesi bünyesinde sahip olduğu gençlik merkezleri açısından ele alındığında iki önemli kuruluş göze çarpmaktadır. Bunlardan birincisi Yamanlar Dağı’nın zirvesinde yer alan Yamanlar Gençlik Merkezidir. Gençlere yönelik çeşitli sosyal imkanlara sahip olan merkez sahip olduğu imkanlar doğrultusunda farklı kültür, sanat ve spor etkinliklerine olanak sağlamaktadır.[19] Yapılan medya taramasında Yamanlar Gençlik Merkezinde gençlerin faydalanabileceği amfi tiyatro, spor sahaları ve konferans salonunun bulunduğu tespit edilmiştir.

Önceden de belirtildiği gibi Karşıyaka Belediyesi bünyesinde gençlikten sorumlu bir birim bulunmamaktadır. Stratejik Rapor, Faaliyet Raporları, Karşıyaka Belediyesinin web sitesi, sosyal medya hesapları ve medya taraması üzerinden yapılan incelemeler sonucunda gençleri hedefleyen ve kapsayan faaliyet ve projelerin Spor İşleri Müdürlüğü, İnsan Kaynakları ve Eğitim Müdürlüğü ve Dış İlişkiler Müdürlüğü tarafından yürütüldüğü görülmektedir. Bu durum bir yandan Karşıyaka Belediyesinin gençleri gerek siyasi bir özne olarak gerekse gençlerin talep ve ihtiyaçlarına cevap verme hususundaki eksikliğine işaret ederken diğer yandan da Belediyenin kapsayıcılık ve katılımcılık ilkesi ile uyumlu olmayan bir tabloyu gözler önüne sermektedir.

Öte yandan, Karşıyaka Belediyesi tarafından düzenlenen spor faaliyetlerinin özel olarak gençlere yönelik olmadığı, söz konusu faaliyetlerin çocukları kapsadığı gözlenmiştir.[20] Yapılan medya taramasında Karşıyaka Belediyesi tarafından düzenlenen çeşitli kursların olduğu görülmüştür. Belediye tarafından el sanatları, müzik, dans, yabancı dil gibi çeşitli alanlarda bilgi ve beceri geliştirmeyi hedefleyen bu kursların katılımcı profili ve hedef kitlesi incelendiğinde ise genç nüfusa yönelik herhangi bir odağın olmadığı bunun yerine söz konusu faaliyetlerin kadınlara ve çocuklara yönelik olduğu saptanmıştır. Karşıyaka Belediyesinin gençlik meselesi ile ilgili eksiklerine rağmen 2020-2023 Faaliyet Raporları incelendiğinde İsmail Hakkı Tonguç Gençlik Eğitim Merkezi’nin (KARGEM) 5-12. sınıf arasındaki çocuk ve gençlere yönelik kapsamlı ve nitelikli eğitim faaliyetlerinde bulunduğu ve katılımcıları lise ve üniversite sınavlarına hazırlık aşamasında destekleyecek çeşitli eğitim programları düzenlediği görülmektedir. Söz konusu faaliyet Belediyenin gençlere ve gençlik meselesine yönelik yetersiz yaklaşımı göz önünde bulundurulduğunda olumlu bir çalışma olarak not edilmelidir. 

5.     Karşıyaka Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı ve 2020-2023 Faaliyet Raporlarının Gençlik Perspektifinden İncelemesi

Karşıyaka Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı incelendiğinde Belediye’nin misyonunun “kentin tarihinden ve dokusundan aldığı gücü adil, kaliteli, katılımcı ve şeffaf bir yönetim anlayışıyla harmanlayarak geleceğe güven duyulan, sağlıklı ve yaşanabilir bir kenti inşa edecek çalışmalar yapmak” şeklinde ele alındığı görülmektedir. Bu bağlamda Karşıyaka Belediyesi yönetim vizyonunu “kent kültürünü ve değerlerini koruyarak sürekli gelişen, hizmetten eşit pay alan vatandaşların mutluluğuyla Türkiye’nin umudu ve aydınlık yüzü olmak” olarak tanımlamıştır. Karşıyaka Belediyesi belirlemiş olduğu temel değerlerin i) insan odaklı dürüst, güvenilir, eşit, adil ve tarafsız hizmet; ii) güler yüzlü, yapıcı, çözüm odaklı ve katılımcı bir anlayış; iii) şeffaflık ve hesap verebilirlik; iv) hukuki ve etik değerlerin üstünlüğü; v) etkin ve verimli kaynak kullanımı; vi) çevre, doğa ve tarihi dokuya saygı; vii) gelecek kuşaklara aktarılan kent kültürü gibi ilkeler etrafında şekillendiği belirtmiştir.

Öte yandan, Karşıyaka Belediyesinin 2020-2024 tarihleri arasında gerçekleştirmek üzere belirlediği amaçlar i) sürekli gelişen bir yönetim anlayışıyla katılımcı, şeffaf, modern ve güvenilir yöntemler sunarak hizmet kalitesini yükseltmek; ii) yaşam kalitesini artıran, sürdürülebilir ve sağlıklı bir çevre anlayışıyla hizmet üretmek; iii) alt ve üst yapısıyla güvenli, planlı, kentlilerin ihtiyaçlarına cevap verebilecek, yaşanabilir bir kent oluşturmak; iv) tüm öğeleriyle güçlü, sağlıklı ve güvenli bir toplumsal yapı oluşturacak hizmetler üretmek; v) kentin kültür, sanat ve spor yaşamını zenginleştirerek halkın yaşam kalitesini artırmak olarak ifade edilmiştir. Karşıyaka Belediyesi’nin dört yıllık stratejik yönünü “Karşıyaka aidiyeti” ve “çevre duyarlılığı” temalarına yaptığı vurgu ile perçinlediği görülmektedir.

Karşıyaka Belediyesi, 2020-2024 Stratejik Planı’nın 11. Kalkınma Planı, Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi ve Eylem Planı (KENTGES), 2014-2023 İzmir Bölge Planı ve Birleşmiş Milletler 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ile uyumlu olacak şekilde hazırlandığını belirtmiştir. Özellikle On Birinci Kalkınma Planı’nın gençlere yönelik politika ve tedbirler kısmı incelendiğinde eğitimde ve istihdamda yer alamayan gençlere ve genç istihdamına yönelik vurguların olduğu görülmektedir.[21] Öte yandan, gençlerin kişisel, sosyal gelişimleri ile kariyer planlamalarına katkı sağlayacak programların uygulanması bir diğer politika alanı olarak belirlenmiştir. Benzer bir şekilde İzmir Kalkınma Ajansı tarafından hazırlanan 2014-2023 İzmir Bölge Planı’nda gençlerin ihtiyaç ve taleplerine yönelik üniversite sanayi iş birliği ve yeni istihdam alanlarının yaratılması, Ar-Ge ve yenilik açısından atılacak adımlar gibi unsurlar göze çarpmaktadır. Bu bağlamda ele alınan bilim ve teknoloji alanındaki insan kaynaklarının sektörel öncelik ve ihtiyaçlara göre geliştirilmesi hedefi gerek eğitimde yer alan gerekse istihdam piyasasında mücadele eden gençleri hedef aldığı görülmektedir. Tüm bu üst politika metinlerinin yansımasının Karşıyaka Belediyesi tarafından hazırlanan 2020-2024 Stratejik Planı’nda yeterli yer bulmadığı görülmektedir.[22] Söz konusu Stratejik Plan’ın gençlerin istihdamı ve genç işsizliği, gençlerin eğitim ve mesleki gelişimlerini sağlayacak herhangi bir hedef veya vizyon ortaya koymadığı saptanmıştır.

Önceden de belirtildiği gibi, Karşıyaka Belediyesinin kurumsal yapısı incelendiğinde ekseriyetle gençlere dair meselelerden sorumlu olan birimin Spor Müdürlüğü olduğu anlaşılmaktadır. Ancak, Belediye tarafından hazırlanan 2020-2024 Stratejik Planı’nın ortaya koyduğu amaç ve hedefler gençlik meselesi üzerinden daha derinlemesine incelendiğinde varolan müdürlüğün gençlere yönelik somut bir çalışma içerisinde olmadığı analiz edilmiştir. Spor Müdürlüğünün doğrudan sorumlu olduğu stratejik amaçlardan biri “kentin, kültür, sanat ve spor yaşamını zenginleştirerek halkın yaşam kalitesini artırmak” olarak belirlenmiştir. Belirtilen hedefte görüldüğü üzere gençlere yönelik kapsayıcı politikaların inşa edilmesinde rol oynaması gereken birimin gençlik meselesine dair doğrudan bir faaliyet içerisinde bulunmadığı analiz edilmiştir.

Benzer bir duruma Karşıyaka Belediyesinin temel performans göstergeleri incelendiğinde de rastlanmaktadır. 2020-2024 Stratejik Planı stratejik amaçlar ve buna yönelik hedefler doğrultusunda ele alındığında gençlerin siyasi katılımı, gençlerin sosyal, kültürel ve ekonomik ihtiyaç ve taleplerini karşılayacak herhangi bir hususa yer verilmediği görülmektedir. Bu durum Karşıyaka Belediyesinin 2020-2024 Stratejik Belgesi’nde vurguladığı “kaliteli, katılımcı ve şeffaf bir yönetim anlayışı” misyonu ile tezat bir durum yaratmaktadır. Bu noktada, Karşıyaka Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı’nın ilçede yaşayan yoğun genç nüfusun ihtiyaç ve taleplerine cevap verebilen, gençlerin siyasi bir özne olarak karar alma mekanizmalarındaki rolünü güçlendiren ve siyasete katılımını kolaylaştıran kapsayıcı bir vizyon ortaya koymaktan uzakta olduğu görülmüştür.

Daha da önemlisi, Karşıyaka Belediyesi tarafından belirlenen stratejik hedefler doğrultusunda gençlerin yerel yönetimde karar mekanizmalarında yer almaları hususunda veya siyasi temsillerinin artırılmasına dair herhangi bir bilgiye rastlanmamıştır. Öte yandan, Karşıyaka Belediyesinin 2020-2024 senelerini kapsayan faaliyetleri arasında özellikle Covid-19 salgını ve ülkemizde yaşanan ekonomik krizin sonucu olarak eğitimlerine devam edemeyen gençlere yönelik herhangi bir çalışmasına da rastlanmamaktadır. Karşıyaka Belediyesi tarafından hazırlanmış olan 2020-2024 Stratejik Planı incelendiğinde gençler ile ilgili sıklıkla altı çizilen konunun çevre duyarlılığının artırılması ve kent kültürünün güçlendirilmesine dair hedefler etrafında ele alındığı görülmektedir.

Karşıyaka Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı gençlik politikaları ekseninde incelendiğinde ortaya çıkan olumsuz tabloya rağmen Belediyenin 2020-2023 arasında yayımlanan Faaliyet Raporları gençler ve gençlik politikaları açısından olumlu sinyaller vermektedir. Belediye bünyesinde yer alan Proje İş Geliştirme Biriminin; TÜBİTAK, Bakanlıklar, Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler, Büyükelçilikler, İzmir Kalkınma Ajansı ve Türkiye Belediyeler Birliği gibi kurum ve birlikler ile çeşitli proje fikirlerinin geliştirilmesi, proje yazımı ve proje başvurularının yapılması konusunda önemli katkıları olduğu gözlenmektedir. Söz konusu birimin belirtilen rollerinin haricinde gençleri hedef alan birçok proje başvurusunda farklı paydaşları bir araya getirdiği görülmektedir. Örnek olarak, 2021 senesinde Türkiye ile Avrupa Birliği Arasında Sivil Toplum Diyaloğu CSD-VI Hibe Programı kapsamında “Continued Dialogue, Closer to Europe” başlıklı proje AB tarafından desteklenmiştir. Türkiye ayağında Hayat Boyu Öğrenme Derneği, Ege Orman Vakfı, Karşıyaka Belediyesi ortaklığında gerçekleşen proje kapsamında enerji ve çevre konularında bilgi sağlama amacıyla ‘Sıfır Karbon Merkezi’ isimli eğitim ve demonstrasyon merkezi kurulmuştur.[23] Karşıyaka ve İzmir’de yaşayan 15-18 yaş arasındaki gençleri iklim değişikliği ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı ile ilgili bilgilendirmeyi hedefleyen bu proje Karşıyaka Belediyesinin gençleri hedef alan faaliyetleri arasında olumlu bir örnek teşkil etmektedir.

Öte yandan, Karşıyaka Belediyesi 2020-2023 Faaliyet Raporları incelendiğinde İsmail Hakkı Tonguç Gençlik Eğitim Merkezi’nin (KARGEM) gençlerin talep ve isteklerini ele alan faaliyetlerde bulunduğu görülmektedir. 2008–2009 öğretim yılında hizmet vermeye başlamış olan Merkez, 5-12. sınıf aralığındaki çocuk ve gençlere ücretsiz eğitim desteği sağlamaktadır. Merkezin faaliyet içeriği incelendiğinde gençlere yönelik çeşitli kültürel, sosyal, sportif aktivitenin yapıldığı ve ayrıca öğrencilerin kullanımına açık sinema ve konferans salonunu bulunmaktadır.

Karşıyaka Belediyesi 2020-2023 Faaliyet Raporları gençlik meselesi eksenin ele alındığında Belediyenin gençlerle ilgili herhangi bir stratejik bakışa sahip olmadığı görülmektedir. Belediye bünyesinde düzenlenen çeşitli kültür, sanat ve sportif faaliyetler olduğu tespit edilmekle beraber bu faaliyetlerin ana odağının gençler olmadığı görülmektedir. Daha önce de belirtildiği gibi 2020-2023 dönemlerini kapsayan Faaliyet Raporları’nda gençlere yönelik istihdam, barınma, genç yoksulluğu, meslek edindirme gibi konuları kapsayan bir bakış açısına veya faaliyetlere rastlanmamıştır. Bu sorunlara ilaveten, Karşıyaka Belediyesinin mevcut finansal ve kurumsal kaynaklarının gençlik meselesini kapsamadığı bunun yerine yaşlılar, çocuklar ve toplumda yer alan çeşitli dezavantajlı grupları öncelediğini söylemek yanlış olmayacaktır.

6.     Sonuç ve Öneriler

Karşıyaka Belediyesi gençlik politikaları ekseninden ele alındığında gençlerin ihtiyaç ve taleplerine cevap verme konusunda yetersiz kaldığı görülmektedir. Yapılan belge ve medya analizi sonucunda ortaya çıkan tabloda Belediyenin gençlere olan bakışının yetersiz olduğu, gençleri doğrudan ilgilendiren eğitim, istihdam, güvencesizlik, barınma sorunları, genç yoksulluğu gibi sosyo-ekonomik zorluklar karşısında somut ve uzun erimli bir planın olmadığı görülmüştür. Karşıyaka Belediyesinin gençlere yönelik yaptığı faaliyetlerin sadece örgün eğitimde yer alan veya üniversitede okuyan öğrencileri hedeflediği saptanmıştır. Bu kısıtlı tutumun emekçi gençleri, istihdamda yer bulamayan veya güvencesiz koşullarda çalışan gençlerin yaşadığı sosyo-ekonomik zorlukları teşhis etmesi ve bu sorunlara cevap olabilecek faaliyetlerde bulunması mümkün gözükmemektedir.

Gençleri salt öğrenci olarak değerlendirmek aynı zamanda gençlerin siyasi karar mekanizmalarının dışında kalmasına zemin hazırlamaktadır. Tüm bu sorunlar gençlere yönelik oluşturulması gereken politikaların ve yapılması gereken faaliyetlerin önünde ciddi engeller oluşturmaktadır. Yapılan araştırmada “Toplumsal Belediyecilik” ilkesiyle hareket eden Karşıyaka Belediyesi tarafından yürütülen ve gençlerin karar alma mekanizmalarına dahil edilmesini ve siyasi temsilini artırmayı hedefleyen herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Öte yandan, Belediyenin stratejik hedefler arasında gençlere veya gençleri doğrudan ilgilendiren meselelere bir atıf yapılmadığı görülmüştür.

Özetle, Karşıyaka Belediyesinin sahip olduğu olanaklar ve potansiyel göz önünde bulundurulduğunda gençlik meselesine dair kapsamlı bir vizyona sahip olmadığı görülmektedir. Yapılan belge ve medya araştırması Belediyenin gençlerin ihtiyaç ve taleplerine yanıt verecek faaliyetler düzenlemekte yetersiz kaldığı görülmektedir. Bu noktada, birinci adım gençlik meselesinin Belediyenin odaklarından biri haline getirilmesini sağlamaktır. Kapsayıcılık ilkesiyle uyumlu olacak bir biçimde Belediyenin kurumsal yapısı içerisinden kurulacak Gençlik Müdürlüğü bu hedefe yönelik iyi bir başlangıç olabilir.  Yine Belediyenin kurumsal yapısı içerisinde karar verme mekanizmaları içerisinde gençlere daha fazla alan sağlanması genç odaklı politika ve faaliyetlerin düzenlenmesine olanak sağlayacaktır. Karşıyaka Kent Konseyi bünyesinde yer alan Gençlik Meclisi toplumdaki farklı sınıflara mensup ve dezavantajlı gençlerin meselelerini daha etkili ve uzun erimli ele alınmasını sağlayacak programlar üretebilir. Tüm bu sorunlara çok yönlü cevap bulabilmek adına Karşıyaka Belediyesine bağlı Müdürlükler, Karşıyaka Kent Konseyi Gençlik Merkezi ve sivil toplum arasında kapsayıcı çözüm yollarını içerecek iş birlikleri yapılabilir. Yine bu doğrultuda, farklı sosyo-ekonomik koşullara sahip gençlere yönelik meslek edindirme kursları, iş ve kariyer desteği sağlanabilir. Tüm bu adımlar bir yandan Karşıyaka Belediyesini toplumsal belediyecilik ilkeleriyle daha uyumlu hale getirirken, diğer yandan gençlerin karar alma süreçlerine dahil edilmesi yerelden başlayarak demokrasiyi güçlendirecektir.

[1] https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Genclik-2023-53677

[2] https://www.gundemebakis.com/tuik-istatistikleri-acikladi-izmirin-nufusu-4-milyon-462-bin-56

[3] https://bornova.bel.tr/wp-content/uploads/2024/09/203.07.24.pdf

[4] https://bornova.bel.tr/wp-content/uploads/2024/09/156-08-20.pdf

[5] Bornova Belediyesi 2020, 2021, 2022 ve 2023 Faaliyet Raporları

[6] Bornova Belediyesi 2022 Faaliyet Raporu

[7] Bornova Belediyesi 2023 Faaliyet Raporu

[8] Bornova Belediyesi 2022 Faaliyet Raporu; Bornova Belediyesi 2023 Faaliyet Raporu

[9] Bornova Belediyesi 2021 Faaliyet Raporu

[10] https://www.bizimizmir.net/bornova-belediyesinden-kiz-ogrencilere-yurt-destegi-44876

[11] https://www.gercekizmir.com/haber/Bornova-nin-dost-karti-hem-ogrenciyi-hem-esnafi-memnun-ediyor/39828

[12] Bornova Belediyesi Yerel Eşitlik Eylem Planı (2022-2024)

[13] Karabağlar Gençlik Meclisi

[14] Karabağlar’ın geleceği gençlerle şekillenecek | Karabağlar Belediyesi Resmî Web Sitesi

[15] https://www.karabaglar.bel.tr/haber/baskan-kinaydan-ataturk-genclik-merkezine-ziyaret-bolgenin-en-buyuk-spor-tesisi-olacak

[16] https://karbem.com.tr/sayfa/hakkimizda

[17] Kadınlar ve Gençler için Karabağlar Mobilya Akademi” Projesi Tanıtım Filmi

[18] https://www.karsiyaka.bel.tr/baskan-tugay-genclerle-bulustu-sizlere-guveniyoruz

[19] https://www.karsiyaka.bel.tr/karsiyakanin-yesil-cenneti-yamanlar-genclik-merkezi

[20] https://www.karsiyaka.bel.tr/karsiyakada-yaz-spor-okullari-basliyor

[21] https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf

[22] https://izka.org.tr/wp-content/uploads/pdf/01_bolgeplani_1.pdf

[23] https://www.karsiyaka.bel.tr/karsiyakaya-temiz-enerji-ussu#:~:text=Sera%20gaz%C4%B1%20emisyonlar%C4%B1n%C4%B1n%20azalt%C4%B1m%C4%B1na%20katk%C4%B1da,58%2098%20numaral%C4%B1%20telefonlardan%20ula%C5%9F%C4%B1labilecek.